Harezmi

Harezmi Biyografisi

Matematikçi
Harezmuhammed Bin Musa el-Harezmi olan bu büyük bilim adamı, Horasan’ın az kuzeyinde Harezm bölgesinin Hive şehrinde 780 yılında doğmuştur. Harezmi, Harzem Türküdür ve müslümandır. Harezm’de temel eğitimimini alan Harezmi gençlinin birincil yıllarında Bağdat’taki ileri bilim atmosferinin varlığını öğrenir. Dönemin bilgi merkezi ve şehri olan Bağdat’a ilim öğrenmek için gitti. Burada kıymetli İslam alimlerinden ders aldı ve kendini yetiştirdi. daha sonra da Bağdat’ta yer alan Bilim Akademisi Darülhikme’de tahsis bölge Harezmi matematik, coğrafya ve astronomi dallarında araştırmalar yapmıştır.

Zamanın Abbasi halifesi Me’mûn’dan (813-833) büyük yardım ve yardım gördü. Me’mûn kurduğu Eski Hint medeniyetlerine ait eserlerle zenginleştirilmiş Bağdat Saray Kütüphanesi’nin idaresini Harezmi’ye verdi. daha sonra da Bağdat Saray Kütüphanesindeki tanıdık olmayan eserlerin tercümesini yapmak amacıyla kurulan bir çeviri akademisi olan Beyt’ül Hikmet’de görevlendirilir. Böylece Harezmi, Bağdat’ta inceleme ve araştırma edebilmek için gerekli tüm fiziksel ve manevi imkanlara kavuşmuş. Burada hayata ait tüm endişelerden uzak olarak matematik ve gökbilim ile ilgili araştırmalarına başlar

Tüm ihtiyaçları Halife tarafından karşılanan Harezmi, Bağdat’ta ve seyahatlerinde matematik, astronomi ve coğrafya alanında değerli incelemeler yaptı.

70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak 830 yılında bir dünya haritası çizmiştir. Dünyanın çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer almıştır. Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır.

830 senesinde heyet başkanı olarak ilmi araştırmalar yerine getirmek için Afganistan yoluyla Hindistan’a gitti. Halifenin isteğiyle Bağdat’taki Şamasiye ve Şam’daki Kasiyûn rasathanelerindeki rasat heyetiyle, yeryüzünün bir derecelik boylam yayının uzunluğunu değer biçmek için Sincar Ovasına gönderildi. Harezmî, Batlamyus’un astronomik cetvellerini de düzeltti. Güneş ve ay tutulmasına dair incelemelerini topladığı Zîcü’l-Harezmî adlı eserinde ise, astronomi için gerekli trigonometri data ve cetvellerini verdi.

Matematik’te ilk kez sıfırı kullanan Harezmi, bugünkü cebir ve trigonometrinin kurucusu sayılır. Birinci ve ikinci dereceden denklemleri analitik metotla, tek bilinmeyenli denklemleri ise cebirsel ve geometrik metodlarla çözmenin yollarını buldu.

Matematik alanına Cebir kavramını sokan Harezmi alaka duyduğu matematik, coğrafya ve gökbilim dallarında da birçok eser yazdı

Harezmi, 850 yılında Bağdat’ta 70 yaşında ölüm etmiştir. Üç oğlu olup, tümü de matematik ilmi üzerinde önemli çalışmalarıyla tanınır.

Eserlerinden Bazıları :
-Kitâbu Sûreti’l-Arz: Bu kitabında yeryüzünün çapına ait yaptığı çalışmaları anlatmıştır Kitap için yaptığı incelemerde ve kitabında Nil nehrinin kaynağını açıklamıştır.

-Zîcü’l-Harezmî: Bu eserinde ise güneş ve.

-Kitabûl Tarih: Tarihi gelişmeleri bu eserinde anlatmıştır.

-Kitab surat al-talep: Coğrafi incelemeleri bu eserde toplanmıştır.

-Kitab’ul Ruhname: Astronomik incelemelerde bulunmuştur.

-Kitab fil-Hisab: Bu eserde Harezmi, bugün kullanılan sıfırlı Arap rakamlarını, ondalık sistemi izah ediyor. Eser Adelhard Bath göre Latinceye çeviri edilmiş ve yayınlanmıştır.

-Kitabu Cedavil-in-Nücûm ve Harekatiha: İki deri halindeki bu eser astronomiye dair olup, yıldızlar, gezegenler ve bunların, hareket ve faaliyetlerini incelemektedir.

-Kitab-ul-Muhtasar fil-Hisab-il-Hindi: Günümüzde Arapça bir nüshası elde edilmiş olan bu eser, Harezmi’nin ikinci kayda değer eseridir. Hint matematiğine dair olan bu eserin, Cambridge Üniversitesi Kütüphanesinde Algorithmi’de Numero İndorum isimli Latince tercümesi mevcuttur. Bu çeviri, Adelhard göre 12. asırda Kurtuba’da yer alan bir nüshasından yapılmıştır.

-Kitab-ül-Muhtasar fi Hisab-il-Cebri vel-Karşılıklı Olma: Harezmi’nin en kayda değer eseridir. Aslı İngiltere Oxford, Bodlyn Kütüphanesindedir. Bu eser cebir ilmine adını veren ve bu alanda yazılan ilk eserdir. Günümüzden on bir yüzyıl önce yazılan eserde cebir sistemlerine aid kural ve teoremler ile yeni çözüm yolları anlatılmaktadır. Eserde birinci ve ikinci derecede denklemlerin çözüm şekilleri, bilinmiyenleri, dağıtılmış cebir hesaplarını misallerle açıkladıktan sonradan; nazari ve tatbiki hesaplama şekilleri, zamanın hükûmet işlerine ait hesapların yapılması, kanalların açılması, yapı yapımı; esnaf, tüccar ve ölçme memurları için rakam işaretlerini, miras taksim memurları ve Müslümanlar için elzem olan Kur’an-ı kerim’de yer alan mirasa ait hükümler ve feraiz bilgisi hesaplarını keza aritmetik hem de cebir yoluyla çözümleyerek misallerle gösterir.