Rıfat Ilgaz
Rıfat Ilgaz Biyografisi
Bilhassa Hababam Sınıfı romanıyla tanındı. Epeyce üretken olan edebiyat hayatına şiirden mizah öykülerine, romandan çocuk kitaplarına çoğu bambaşka alanda eser sığdırdı.
Rıfat Ilgaz, nüfus kaydı 24 Nisan 1911 olmakla beraber, annesinin anlatmasına kadar 1910 yılının Şubat’ına rastlamaktadır. Kendisinden büyük altı kardeşi vardır. İlkokula Cide’de başladı, Terme’de bitirdi. Orta öğrenimine Kastamonu’da başladı. Babasının vefatı nedeniyle Liseden ayrılıp yatılı olan Muallim Mektebi’ne girdi. 1930′da mezun oldu.
1931 yılında Bolu‘daki öğretmenliği esnasında ilk eşi Nuriye Hanım’la tanışıp evlendi, 1932’de kızı Gönül doğdu. 1933 yılında askere alındıktan daha sonra birincil eşinden boşandı.
1936 yılına dek Bolu Gerede, Akçakoca, Gümüşova’da ilkokul öğretmenliği yaptı. 1936’da Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümüne girdi ve 1938’de mezun oldu. İkinci eşi Rikkat Hanımla enstitüde tanıştı ve 1939’da evlendi. Bu evlilikten oğlu Kültürlü ve ketinden sonra Adapazarı‘na atanan Ilgaz, vereme yakalandığı için öğretmenlik yapamadan buradan ayrıldı ve istanbul Yakacık Sanatoryumuna yattı.
İstanbul’a görev oldu. Karagümrük Ortaokulu’nda Türkçe öğretmenliği yapıyor keza de fakülte de felsefe okuyordu. II. Dünya Savaşı‘na eşit gelen bu dönemler sonra edebiyatında da epeyce etkili oldu. Mesela savaş Karartma Geceleri romanının arka planında yoğun olarak hissedilmektedir. 1943 yılında Karagümrük Ortaokulunda bir öğretmenle ağız dalaşı ettiği için Nişantaşı’na sürüldü. Aynı sene ağabeyinin de bulunduğu Tosya‘da yer sarsıntısı olunca oraya gitti ve sonra izlenimlerini gazete de yazdı. Keza üstelik bu deneyimi yansıtan Tosya Zelzelesi şiirini yazdı.
1940 ‘da Çığır, Oluş, Millet, Güneş, Yücel, Varlık, Hamle ve Yeni İnsanlık dergilerinde şiirleri çıktı ve aynı yıl 1940’ta Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne girdi. Hasan Tanrıkut, Sabahattin Kudret Aksal, Salah Birsel‘le tanıştı. Ömer Faruk Toprak ile 9 Eylül 1942’de Yürüyüş Dergisi’ni çıkardılar. Bu dergide Orhan Kemal, Sait Faik Abasıyanık, Cahit Irgat, A.Kadir, Nazım Hikmet (İbrahim Sabri) ile birlikte çalıştılar. 1943’te birincil kitabı “Yarenlik” yayınlandı. Şiirleri mucizevi ilgi gördü.
Ocak 1944’te yayınlanan “Derslik” adlı şiir kitabı toplatıldı, 6 ay haetmenlik yaptı. Sağlığı da epeyce bozulan Ilgaz, Heybeliada Sanatoryumuna yattı. Hapisten daha sonra öğretmenlik mesleğini devam etmek istediyse de çeşitli zorlama ve soruşturmalar aleyhinde 1946’da öğretmenlikten ayrıldı ve basın yaşamına atıldı.
1946 yılında öğretmenliğe kısa bir süreliğine dönse de, sonunda 1947’de temelli bu şansı kaybetti. bununla beraber sanatoryuma yatabilme hakkını da kaybetmiş oluyordu. Eşi Rikkat Hanım’dan 1949 yılında ayrıldı. Bu ayrılığı yazar şu şekilde açıklıyordu;
”…Rikkat Hanım’dan 1949 yılında ayrıldım. Benim yüzümden işinden olmaması ve çocuklarımızın zarar görmemesi için anlaşarak ayrıldık. Öğretmenlikten çıkarılmıştım, iki de bir kovuşturmaya uğruyordum. Adım komüniste çıkmıştı. İzleniyordum. Yerim yurdum, ne olacağım belli değildi. Diğer Taraftan, verem gibi bulaşıcı bir hastalığım vardı. Bütün bunların eşime de hasar vereceğini, bir gün onun da işinden atılabileceğini düşünüyor, çocuklarım için de kaygılanıyordum. Ayrılmamız bundan oldu.”
1950’li yıllarda gazeteciliğe başladı. 1940 kuşağı yazarların eserlerine yer veren “Yürüyüş” dergisinin sorumluluk sahibi yönetmenliğini üstlendi.
Öğretmenliğe baştan döndü, Boğazlayan-Yozgat‘a tayini çıktı. Verem hastalığı sebebiyle Validebağ Sanatoryumunda yattı.
1947 yılında Aziz Nesin’le “Marko Paşa” dergisinin çıkarılmasına katıldı, yazı işleri müdürlüğünü yaptı. Malum Paşa, Merhum Paşa, Serbest Marko Paşa gibi dergilerin adı sıkça değişiyordu.1950’li yıllarda Ilgaz, gazetecilik yapmaya başladı. Sakıncalı olduğundan gazeteler ve dergiler imzalarına böylece yer vermediler. 1952′de “Adembaba” isimli espri dergisini çıkardı. Dolmuş, Taş, Karikatür, Şaka gibi dönemin ünlü mizah dergileriyle, Yeni Gazete’de yazılar yazdı.
Ocak 1953’te “Devam” adlı şiir kitabı yayınlandı ve bu k. Benzer yıllarda değişik senatoryumlarda verem tedavisi gördü. Yazı ve şiirlerinden ötürü yaklaşık 5 buçuk yıl hapis yattı.
1952-1960 aralarında Tan gazetesinde düzeltmen, dizgici ve mülâkat yazarı olarak çalıştı. Turhan Selçuk ve İlhan Selçuk‘un çıkardığı Dolmuş Dergisi’ne ‘Stepne’ takma adıyla yazılar yazdı. Hababam Sınıfı, Pijamalar(Bizim Koğuş), Don Kişot İstanbul’da bu dergide dizi olarak yayınlandı. Hababam Sınıfı’nı da isminin sakıncalı olması sebebiyle ‘Stepne'(Yedek Lastik) takma adıyla yazdı.
Belli Başlı ününü 1959′da Türkiye’deki eğitim sistemini tenkit etmek nedeniyle yazdığı “Hababam Sınıfı” adlı kitapla kazandı. Fazla tutulan ve her zaman basımı yapılan bu öyküler dizisi, tiyatro ve çoğu kez sinemaya da uyarlandı. 1952-1960 arasında siyasi baskılar sebebiyle hakiki ismiyle yazamadı, “Stepne” adını kullandı.
1966’da Ilgaz’ın oyunlaştırdığı Habam Sınıfı romanı Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu kadar sahnelendi. Aynı oyun 1969 yılında İstanbul Tiyatrosu’nda sahneye kondu. Aynı sene Çatal Matal oyunu da Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sahnelendi.
1961 Anayasası yürürlüğe girdikten sonradan kendi adıyla yazı ve şiir yayınlama özgürlüğüne kavuştu. Vatan, Halkçı İzmir, Yeni Gün, Yeni Ulus gazeteleri ile Akbaba dergisinde yazdı. Derslik Yayınları’nı kurdu ve kendi kitaplarını yayınlayabildi. 1970’te Basın Haysiyet Kartı aldı. 1974’te emekli oldu. 1975’te Doğum yeri olan Cide’ye yerleşti.
12 Eylül 1980 döneminde bitmiş gözaltına alındı. 70 yaşında olmasına karşın gözleri bağlanarak gerekçesiz sorguya çekildi ve bir aydan fazla gözaltında tutuldu. Tutukluluğu sona erince İstanbul’da oğlu Açık Fikirli Ilgaz ile birlikte ölümüne dek İstanbul’da yaşadı.
1980 döneminde yaşadıklarını ‘Kırk Yıl Önce Kırk Sene Sonradan’ adlı kitabında anlatıya dönüştürdü. Oğlu ile birlikte Çınar Yayınları’nı kurdu.
İlk şiirleri ile yazıları, Kastamonu’da yayınlanan “Nazikter” ve “Açıksöz” dergileri ile “Hoş İnebolu”, “Hoş Tosya”, “Samsun” gazetelerinde çıktı. Kişisel duygularını yansıttığı ölçülü kafiyeli bu dönem şiirlerini sonraki kitaplarına almadı. 1940′lardaki toplumsal gerçekçi şairler kuşağının en kayda değer temsilcisi. Siyasal ve ideolojik sorunları yalın bir dille ortaya koydu, insanların yaşantılarını, öykünmesiz ve iddiasız bir dille yansıttı.
Rıfat Ilgaz’ın Karartma Geceleri adlı romanı Yusuf Kurçenli tarafından filme çekildi. Birçok ödül bölge filmde başrolü Tarık Akan oynadı.
Evlilikleri :
1.evliliği : 1931 yılında Bolu’daki öğretmenliği esnasında birincil eşi Nuriye Hanım’la tanışıp evlendi, 1932’de kızı Gönül doğdu. 1933 yılında boşandı.
2.evliliği : İkinci eşi Rikkat Hanımla Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümünde tanıştı ve 1939’da evlendi. Bu evlilikten oğlu Aydınlatılmış ve kızı Yıldız doğdu. 1949 yılında boşandı.
3.evliliği : 1970 yılında yazar Afet Hanım’la evlendi ve 1971’de kızları Defne doğdu.
Rıfat Ilgaz, 7 Temmuz 1993 tarihinde İstanbul’da ölmüştür.
Cide, Kastamonu‘da her yıl 7 Temmuz tarihinde Rıfat Ilgaz adına Sarı Yazma Festivali düzenlenmektedir.
Eserleri :
Romanları:
1957 – Hababam Sınıfı
1959 – Pijamalılar (Bizim Koğuş)
1969 – Karadenizin Kıyıcığında
1972 – Halime Kaptan
1974 – Meşrutiyet Kırathanesi
1974 – Karartma Geceleri
1976 – Sarı Yazma
1981 – Yıldız Karayel
1984 – Apartıman Çocukları
1984 – Öğretmen Nasrettin ve Çömezleri
1987 – Hababam Sınıfı İcraatın İçinde
1982 – Tepe Yukarı
1986 – Kırk Sene Önce Kırk Sene Sonra
1992 – Dördüncü Bölük
1957 – Radarın Anahtarı
1957 – Don Kişot İstanbul’da
1962 – Kesmeli Bunları
1962 – Nerde O Eski Usturalar
1962 – Saksağanın Kuyruğu
1965 – Şevket Ustanın Kedisi
1969 – Garibin Horozu
1972 – Altın Ekicisi
1972 – Palavra
1972 – Tuh Sana
1972 – Çatal Matal Kaç Çatal
1972 – Bunadı Bu Adam
1972 – Keş
1972 – Al Atını
1972 – Hababam Sınıfı Uyanıyor
1972 – Hababam Sınıfı Baskında
1972 – Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı
1982 – Rüşvetin Alamancası
1983 – Sosyal Kadınlar Partisi
1983 – Çalış Osman Çiftlik Senin
1990 – Şeker Kutusu
Şiir kitapları:
1943 – Yarenlik : 1946’da ikinci basımı yapıldı.
1944 – Derslik : Kovuşturmaya uğradı. 6 ay hapis yattı.
1947 – Yaşadıkça : Toplatıldı.
1953 – Devam : Toplatıldı.
1954 – Üsküdar’da Sabahtan Oldu
1962 – Soluk Soluğa
1969 – Karakılçık
1971 – Uzakta Değil
1974 – Güvercinim Uyur mu
1983 – Kulağımız Kirişte
1987 – Ocak Katırı Alagöz
1995 – Çocuk Bahçesi
1983 – Tüm Şiirleri : 9 deri olarak
2004 – Bütün Şiirleri: 1927-1991
Çocuk kitapları :
Bacaksız Kamyon Sürücüsü
Bacaksız Okulda
Bacaksız Paralı Atlet
Bacaksız Tatil Köyünde
Bacaksız Sigara Kaçakcısı
Öksüz Civciv
Minik Cekmece Okyanusu
Cankurtaran Yılmaz
Kumdan Betona
Çocuk Bahçesi(Şiir)
