Abdullah Cevdet

Abdullah Cevdet Biyografisi

Abdülhamit II karşıtı görüşleri ile tanınan doktor, yazan, siyasetçi, şair ve çevirmen. Jön Türkler‘in içinde yer alam Abdullah Cevdet, Osmanlı‘da batılaşma hareketlerinin öncülerinden birisidir.
Abdullah Cevdet Karlıdağ, 1869 yılında, Elhac Ömer Efendi’nin oğlu olarak Arapkir‘de dünyaya geldi. Ortaokul ve lise hayatını askeri okullarda tamamladıktan sonra, Kuleli Askeri Okulu‘nda yüksek öğretim gördü ve Gülhane Hastanesi‘ne atandı.

istanbul, Ankara, Diyarbakır ve son olarak, sürgün olarak gönderildiği Trablus‘da tıp çalışmalarına devamlı Abdullah Cevdet, bir yandan da daha sonra İttihak Ve Terakki Cemiyeti olarak adlandırılacak olan oluşumun temellerinde yer alıyordu.

Trablus hekimliğine sürdürüldükten kısa bir zaman sonra, yeni mevkisini tatminkar bulmadığı için 1897 yılında önce Fransa‘ya, gerisinde Cenevre‘ye gitti. Cenevre’de yaşadığı dönemde Jön Türkler ile olan Cevdet, burada Osmanlı adlı gazeteyi yayın hayatına soktu.

Cenevre’de yazdığı yazılar dönemin pahişahı Abdülhamit II‘in tepkisini çekiyor ve onu korkutuyordu. Abdülhamit II, siyasi yazılar yazmaması ve İstanbul’a dönmemesi koşuluyla kendisinin Viyana elçilik doktorluğuna atanacağını belirtince bu durumu kabul etti; karşılığında ise Trablus’taki bir takım siyasi tutuklular padişah göre özgürlük bırakıldı.

Büyükelçilikteki doktorluk görevini bir zaman devam ettirdikten sonra, büyükelçi Mahmut Nedim’i tokatlaması sonucunda görevinden alındı. 1903 yılında gerçekleşen bu olgu, aynı zamanda Avusturya‘dan hudut dışı edilmesine de yol açtı. Dört yıllık bir aradan sonradan geri döndüğü Cenevre‘de İçtihat adlı basımevini kuran Cevdet, bir yandan İçtihat dergisini çıkartıyor, bir yandan da kurduğu matbaada batılaşma yanlısı eserleri basıyordu. 1905 yılında, Osmanlı’nın baskıları sonucunda pes etmek zorunda kalan İsviçre hükümeti kendisini sınır dışı ettiğinde, yayınlama organlarını ve de matbaasını Kahire‘ye taşıdı.

1910 yılında, II. Meşrutiyet‘in ilanı ile beraber Osmanlı topraklarına geri dönen Abdullah Cevdet, İçtihat Dergisi’nin yayınlanmasına istanbul’da devam etti. Çevirisini yaptığı Tarih-i İslamiyet adlı yapıta yazdığı önsöz dönemin siyasi ve dini çevrelerinin tepkisini çekince İslam Düşmanı olarak adlandırıldı. Kendi dergiki gördü. Bu tepkilerin bedeli ise ağır oldu; dergisi birkaç kere kapatıldı, 1922 yılında peygamleri küçük düşürmekle suçlandı fakat suçsuz bulunarak hapis cezası almaktan kurtuldu.

İngiliz yanlısı tutumu ve Kürt kökenli milliyetçi organizasyonlarda yer almasından nedeniyle 1. Dünya Savaşı ardından siyasi iktidarın gözünden düştü. Cumhuriyet yönetimi tarafından devlet kademelerinde devir alması yasaklandı, o da hayatının kalan kısmını dergi ve kitaplarına yoğunlaşarak, bir yandan da çeviri yaparak sakin bir şekilde tamamladı.

1932 yılında, İstanbul’da vefat etti.

Türkiye’nin ilk kadın ve işçi hakları savunucularından birisi olan Abdullah Cevdet, tıp, sosyoloji, felsefe ve siyaset alanlarında 70’den fazla kitabın yazarılığını veya çevirmenliğini yapmış, Osmanlı’nın son dönemlerindeki yenileşme ve batılaşma hareketlerinde tesiri bulunmuş olan, Osmanlı ve Cumhuriyet tarihi açısından yük arzeden etkili bir tarihi kişiliktir.

Seçme Eserleri

Şiir Kitapları; Hiç, Tulüat, Masumiyet, Gizli Figanlar, Karlı Dağdan Ses.

Bilimsel Eserleri; Fen ve Felsefe, Fizyolacya-i Tefekkür.

Çevirileri; Asırların Panoraması (Weber), Rubaiyat (Hayyam), Hamlet (Sheakspeare), İlm-i Ruh-i İçtimai (Gustave Le Bon)