Ataol Behramoğlu

Ataol Behramoğlu Biyografisi

1969 yılında yayınlanan “Bir Gün Mutlaka” adlı şiir kitabı ile kuşağının öncü bir şairi olarak kabul edildi.

Ataol Behramoğlu, 13 Nisan 1942 tarihinde İstanbul’un Çatalca ilçesinde babasının askerlik görevini yaptığı sırada Azerbaycan kökenli bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Babası yüksek ziraat mühendisi Haydar Behramoğlu, annesi ise İsmet Hanım’dır. İlkokul üçüncü sınıfa değin Kars’ta öğrenim gördükten sonra ilk, orta ve lise öğrenimini babasının ziraat müdürü olarak görev yaptığı Çankırı’da 1960 yılında tamamladı. İlk şiirleri, aile soyadı ile yani “Ataol Gürus” adıyla Yeni Çankırı, Yeşil Ilgaz, Çağrı gibi lokal gazete ve dergilerde yayınlandı.

1962’de üyesi olduğu Türkiye İşçi Partisinin (Alıcı) örgütlenme çalışmalarına katıldı.

1966 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Rus Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. Üniversite eğitimi sırasında Yapraklar, Dost, Evrim, Ataç gibi dergilerde meydana çıkan şiirleriyle dikkat çekti. Bu dönemin şiirlerini bir araya getiren ilk şiir kitabı “Bir Ermeni General” 1965’te Ankara’da Toplum Yayınevince basıldı.

Kitaplaşan ilk çevirisi Anton Çehov‘un eseri “İvanov” 1967’de basıldı.

Ataol Behramoğlu, 1969 yılında yayınlanan “Bir Gün Mutlaka” adlı şiir kitabı ile kuşağının öncü bir şairi olarak kabul edildi.

Gerçek şiir kimliği 1965-1971 yılları aralarında Papirüs, Şiir Sanatı, Yeni Reel, Yeni Dergi ve Halkın Dostları’nda çıkan şiirleriyle oluştu. Halkın Dostları’nı İsmet Özel’le birlikte çıkarmaya başlamışlardır. Lakin dergi 12 Mart askeri muhtırasının ardından kapatıldı.

Siyasi nedenlerle 1970 yılında yurt dışında meydana çıkan Ataol Behramoğlu, 1970-1972 yıllarında yaşamını Paris, Londra’da, Sovyet Yazarlar Birliğinin davetlisi olarak 1972’de gittiği Moskova’da 1972-1974 yıllarında sürdürerek dil ve edebiyat konularında çalıştı. Moskova Devlet Üniversitesinde Rus edebiyatı üstüne lisansüstü bir egzersiz yaptı. 1974 yılında bağışlama yasasından yararlanarak Türkiye’ye döndü.

Yurt dışarıda bulunduğu sırada yazdığı “Gezi, Arzu, Yiğitlik ve Kavga Şiirleri” adlı şiir kitabı döndüğünde İstanbul’da yayınlandı. Ülkeye dönüşünde 1975 yılında kardeşi Nihat Behram’la edebiyatta yeni toplumcu-realist anlayışı yansıtan “Militan”dergisini çıkardı.

Muhsin Ertuğrul yönetimindeki İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrolarında dramaturg olarak atama yaptı. 1980 darbesi ardından dramaturgluk görevinden ayrılmak zorunda kaldı. 1960’lı ve 70’li yıllarda başladığı çeviri çalışmalarını sürdürerek Rus edebiyatından Mihail Lermontov, Puşkin, Maksim Gorki, Anton Çehov gibi şair ve yazarların yapıtlarını dilimize çevirdi.

1979’da Türkiye Yazarlar Sendikası genel sekreteri oldu. Rus asıllı Ludmila Denisenko ile evliliğinden kızı Barışma o yıl dünyaya geldi.

1976 yılında yayınlanan “Ne Yağmur… Ne Şiirler”, 1978 yılında “Kuşatmada”, 1979 yılında “Mustafa Suphi Destanı”, 1983 yılında “Dörtlükler” gibi şiir kitaplarıyla çağdaş Türk şiirinin kayda değer temsilcileri aralarında bulunan Behramoğlu 1982 yılında sıkıyönetimce Türkiye Barıştırma Derneğine karşısında açılan dava nedeniyle tutuklanarak on ay cezaevinde kaldı. Cezaevinde bulunduğu sırada kendisine Asya-Afrika Yazarlar Birliğinin Milletlerarası Lotus Edebiyat Büyük Ödülü verildi. 1983’te sekiz sene hapse mahkum edildi. 1984’te ülkeden çaktırmadan ayrılarak Fransa’ya gitti. Bir zaman sonra pasaport verilmeyen ailesini de çaktırmadan yurt dışına çıkardı.

Hayatının 1989 yılına değin süren bu döneminde 1985-1986 yıllarında Paris– Sorbonne Üniversitesi’nde Rus edebiyatı ve karşılaştırmalı edebiyat konularında lisansüstü bir çalışma yaptı. 1986’da Paris’te sanatkâr Yüksel Aslan ile birlikte Fransızca Türk edebiyatı dergisi “Anka”yı kurdu ve yönetti. Birçok ülkede katıldığı toplantılarda konuşmalar yaptı, şiirlerini okudu.

“Ne Yağmur Ne Şiirler” kitabının yeni basımının mahkemece toplatılması ve imhasına karar bahşedilen Ataol Behramoğlu bir hafta göz hapsinde tutuldu; kitap sonradan beraat etti. 1981’de “İyi Bir Vatandaş Aranıyor” başlığı aşağı topladığı şiirler Türkiye’de “siyasal kabare” türünün birincil örneklerinden biri olarak birçok kere izleyiciye sunuldu.

1989’a kadar sürecek bu ikinci yurt dışı döneminde, Avrupa ülkeleri ilk önce edinmek üzere birçok ülkedeki toplantılarda şiirlerini okudu, konferanslar verdi. Türkiye’ye dönüşünden sonra kültür danışmanlığı ve editörlük yaptı.

1995 yılında başlayan ve 1999’a dek iki dönem Türkiye Yazarlar Sendikası genel başkanlığı görevini üstlendi.

Şiir üstüne yazı ve denemelerini “Yaşamış Bir Şiir” ve“Şiirin Dili-Belli Başlı Dil” adlı kitaplarında topladı. “Lozan” adlı belgeli-müzikli oyunu 1993’te Devlet Tiyatrosu’nca sahnelendi. Çocuk edebiyatı, seyahat, anı, deneme türlerinde fazla sayıda yapıtı yayınlandı.

2002’de Türkiye PEN Yazarlar Derneği “Dünya Şiir Günü Büyük Ödülü”nü aldı.

1992’de İstanbul Üniversitesinde başladığı Rus Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliğini 2003’te aynı üniversitede doçent, 2009’da Beykent Üniversitesinde profesör olarak sürdürdü.

Şimdi İstanbul-Kültürlü Üniversitesi öğretim kadrosundadır.

2007’de Rusya Federasyonunun milletlerarası Puşkin Madalyası’yla ödüllendirilen ilk Türk şairi oldu. 2008 yılında şiirlerinden oluşan geniş bir seçmeler kitabı Amerika Birleşmiş Devletlerinde yayınlandı.

“Rus Edebiyatı Yazıları”, “Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği”, “Rus Edebiyatının Öğrettiği” adlı kitaplarının yanı sıra, 1995’ten günümüze “Cumhuriyet” gazetesindeki köşesinde yayınlanmakta olan makalelerini çok sayıda kitapta topladı.

Yunanca, Macarca, Sırpça, Bulgarca, Azeri Türkçesi ve İngilizcede kitap olarak yayınlanan şiirleri dünyanın esas bütün dillerine çevrilerek dergi ve seçkilerde yer aldı. 1990’lı yıllardan günümüze bütün ülkeyi şiirlerini okuyarak ve konferanslar vererek dolaşmakta olan Behramoğlu, ünlü müzisyenlerin beste ve yorumlarıyla da milyonlara ulaşan dizeleri, öncü şair ve kültürlü kimliğiyle modern edebiyatımızın en fazla sevilen, ilgi ve beğeniyle izlenen şair ve yazarları arasında yer aldı.

Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yapmaktadır.

Eserleri :
Şiir :
1955 – Her Şey Şiirdir
1965 – Bir Ermeni General
1969 – Bir Gün Mutlaka
1974 – Yolculuk, Açlık, Cesaret ve Kavga Şiirleri
1976 – Ne Yağmur… Ne Şiirler…
1978 – Kuşatmada
1979 – Mustafa Suphi Destanı
1983 – Dörtlükler
1983 – İyi Bir Vatandaş Aranıyor (Ankara Sanat Tiyatrosu göre oyunlaştırılmıştır.)
1985 – Türkiye Ağlamaklı Yurdum, Güzel Yurdum
1985 – Kızıma Mektuplar
1983 – Şiirler 1959-1982
1987 – Eski Nisan
1988 – Bebeklerin Ulusu Değil
1991 – Bir Gün Mutlaka-Toplu Şiirler I
1991 – Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var-Toplu Şiirler II
1992 – Kızıma Mektuplar- Toplu Şiirler III
1993 – Sevgilimsin
1999 – Aşk İki Kişiliktir
2002 – Yeni Aşka Gazel
2007 – İki Ağlama 2008 – Beyaz İpek Gibi Yağdı Kar
2008 – Okyanusla İlk Rastlama
2008 – Hayata Uzun Veda

Test-İnceleme :
1986 – Yaşayan Bir Şiir (eklerle yeni basım 2007)
1995 – Şiirin Dili-Anadil (eklerle yeni basım 2007)
1996 – Utanıyorum
1997 – Mekanik Gözyaşları
1997 – Nazım’a Bir Sonbahar Çelengi (eklerle yeni basım: Nazım Hikmet-Tabu ve Efsane(2008))
1998 – İki Ateş Arasında
1999 – Kimliğim İnsan
2000 – Başka Bir Açı
2001 – Hakikat Duygusunun Kaybolması
2001 – Rus Edebiyatı Yazıları
2001 – Rus Edebiyatında Puşkin Gerçekçiliği
2003 – Kendin Elde Etmek ya da Olmamak
2004 – Yeni Ortaçağın Saldırısı
2005 – Biriciktir Aşk
2008 – Rus Edebiyatının Öğrettiği
2009 – Sivil Darbe
2010 – Benim Prens Adalarım

Hatıra:
2008 – Aziz Nesin’li Fotoğraflar

Yolculuk :
1996 – Başka Gökler Altında (eklerle yeni basım 2010)
2008 – Yurdu Teninde Duymak

Oyun :
1993 – Lozan

Mektup:
1995 – Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar (İ.Özel’le mektupları)
1997 – Şiirin Kanadında Mektuplar (M.Demirtaş’la mektupları)

Çocuk :
– Yiğitler Yiğiti ve Uçan At Masalı (şiir-masal)
– Dünya Irk Masalları (tercüme-uyma)
– Düşler Kuruyorum (kitapta birim)
– Mihail Zoşçenko-Lastik Papuçlar (tercüme)

Antoloji :
1987 – Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2 cilt(
1997 – Dünya Şiiri Antolojisi ( 4 cilt, Ataol Behramoğlu-Özdemir İnce)
1983 – Modern Bulgar Şiiri Antolojisi(Özdemir İnce-Ataol Behramoğlu, eklerle yeni basım 2008)
2008 – Modern Rus Şiiri Antolojisi(eklerle yeni basım)
2007 – Uçur Diye, Ey Aşk(Tematik Aşk Şiirleri)

Çeviri :
– Anton Çehov-Büyük Oyunlar (İvanov-Orman Cini-Vanya Dayı-Martı-Üç Kızkardeş-Vişne Bahçesi)
– Aleksandr Puşkin-Tüm Öyküler, Tüm Romanlar
– Aleksandr Puşkin-Seviyordum Sizi (şiirler)
– Aleksandr Puşkin-Erzurum Yolculuğu
– Maksim Gorki-Yaşanmış Hikâyeler
– Maksim Gorki-Bozkırda
– İvan Turgenyev-Arefe
– Mihail Lermontov-Hançer (şiirler)
– Jose Marti-Göklerde Eriyip Gitmek İsterdim (şiirler)
– E. Babayev–Nazım Hikmet
– V. Tulyakova-Nâzımla Son Söyleşimiz
– A. Fevralski-Nâzım’dan Hatıralar
– S. Viladimirov, D. Moldvaski-Mayakovski
– A. M. Şamsuddinov-Türkiye Milli Kurtuluş Savaşı Tarihi
– Fyodor Dostoyevski-Puşkin Üzerine Konuşma

DÖRTLÜKLER

Cellat uyandı yatağında bir gece
“Tanrım” dedi “Bu ne zorlama bilmece :
Öldürdükçe çoğalıyor adamlar
Ben tükenmekteyim öldürdükçe…”

1974

Yıllanmış bir ağaç gibi köklü, gür
Yalan hiç yıkılmayacakmış gibi görünür
Hükmü verilmiştir fakat :
Yıkılacak. Çürümüştür.

1972

Eskidenmiş sabredip murada ermek
Şeyhin kerametini bekleyerek
Böylece zamanlar yaşamaktayız oysa dostum
Erdemdir ara sıra, sabretmemek…

1974

Elinde ne piyon kaldı, ne vezir, ne kale
Düştü birbiri ardına atlar, filler
Fakat şah hâlâ direnmekte
Yeni taşlar bulundu çünkü : Köpekler…

1972

Burjuvalar kocaman duvarlarla
Çevirmişler avlularını
Lakin bir kiraz ağacı gördüm geçen gün
Dışarı uzatmıştı en çiçekli dalını

1972

Dilencilerin akordeonları
Bir romantizm katıyor Avrupalı’nın hayatına
Bu bana klâsik müzik dinlemesini anımsattı
Nazilerin, toplu imhalar sırasında…

1972

Dostları özlemle kucaklamayı unutma
Çocuk sevmeyi çiçek koklamayı unutma
En engebeli anındayken bile kavganın
Gökyüzüne bakmayı unutma

1972

-Nedim Tarhan’a-
Bir arkadaşımı dinledim yurdunu savunurken,
İnanç ve güç doluydu – baş döndürücü yüzler sarkmıştı kürsüden;
“Bizler yarının insanlarıyız” diye düşündüm,
“Onlar ise ölüdür, çoktan…”

1983

Her an bir çarpıntıyı yaşamaktayım
Her an deli bir heves dağlıyor kalbimi
Tanrım, ben mi hayatı aşmaktayım
Yahut hayat mı aşmakta beni…

1972

Hayale, düşe, doğa ötesine karnım tok
Cine, periye, tanrıya, iblise karnım tok
Adam gibi yaşadım şu dünyada diyebilsem bir gün
Gerisine karnım tok

1974

Odan, kitapların duvarda resimler
Bahardır, bir kuş şarkısını söyler
Sanırsın böylece sürüp gidecek bu
Nasıl o kadar sandıysa senden öncekiler

1974

Ölüm düşüncesinden
Ürküntü duymazdım şayet
İki tarih arasına sıkışmak
Onurumu incitmeseydi…

1976

Gök yarı eriyecek mavilikten
Çimenler uyku sersemi ve sıcak
Bir kadın geçiyor
Çıplak ayaklarını kalbime basarak

1972

Durdum baktım arkandan sen bu arada
Bana bir hoşça kal bile demeden sırası gelmişken
İnsan neler duyar anladım o zaman
Can alıp başını benden bu vesileyle

1974

Sevdiğim
Sonsuzca yitirdiğim ender çiçek
Geri kalan yılları ömrümün
Seni anımsamama yetmeyecek

1976