Zekeriya Sertel
Zekeriya Sertel Biyografisi
Türk basın tarihinin önde gelen isimlerinden birisidir.
Mehmet Zekeriya Sertel, 1890 yılında dört çocuklu varlıklı bir ailenin en büyük çocuğu olarak Selanik’e bağlı Usturumca’da doğmuştur. Minik yaşta annesi Saniye Hanım’ı, 16 yaşında iken babası Hacı Halim Ağa ölünce kardeşlerinin sorumluluğunu üstlendi.
İlkokula Usturumca’da gitti. Orta öğrenimini Selanik’de başladı ve Edirne‘de tamamladı. Peşinde Selanik’te Hukuk Mektebi’ne devam etti.
Gazeteciliğe Selanik’te yayınlanan İttihat ve Terakki’nin yayın organı ‘Rumeli’de başladı. Yunus Nadi Abalıoğlu ile de birincil defa orada tanıştı. aynı zamanda Fransızca öğrenmek için bir Fransız okulunda gece kurslarına katıldı ve bir İtalyan bilim adamından dersler alarak felsefe ve sosyoloji bilgisini genişletti.
Selanik’in işgalinden sonradan İstanbul’a geldi. “Tanımlama-i Efkar’gazetesinanbul Hukuk Mektebi’ni bitirdi. 1913 yılında Paris’te Sarbonne Üniversitesi’nde sosyoloji öğrenimi görmeye gitti. 1. Dünya Savaşı başlayınca öğrenimini yarım bırakıp İstanbul’a döndü. 1914’de kendi gazetesi Turan’ı yayınlamaya başladı. Kısa bir vakit sonradan kâğıt sıkıntısı nedeniyle kapanmak zorunda kaldı. Gazetenin kapanmasının ardındaki, Rumeli’den gelen göçmenlerin ve göçebe aşiretlerin yerleştirilmesi için kurulmuş olan Muhacirin ve Aşayir Müdürlüğü (Göçmen ve Aşiretler Müdürlüğü) dairesinde iki sene devir yaptı.
İstanbul’un işgal yıllarında direnişe destek belirlemek için eşi ile birlikte Büyük Mecmua’yı yayımladı. Halide Edip Adıvar’ın başyazarı olduğu dergide, Falih Rıfkı Atay, Mehmet Fuat Köprülü, Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Ömer Seyfettin gibi aydınlar yazılarını yayınladılar.
1915 yılında birincil Türk bayan gazetecilerden Sabiha SertelDerviş ile evlendi.
1919’da eşi Sabiha Sertel’le ve kızı ile birlikte ABD’ye gitti. Columbia Üniversitesi Gazetecilik Fakültesi’ni bitirdi. ABD’de bulunduğu sürede Amerikan gazetelerinde yazılar yazarak Türk Kurtuluş Savaşı‘nı anlattı. Eşi ile birlikte Amerika‘da yaşayan Türkler’i örgütleyerek Himaye-i Etfal Cemiyeti’ne (Çocuk Esirgeme Kurumu) çok yüksek miktarda bağış toplanmasını sağladı. Yüksek öğrenimlerini tamamladıktan daha sonra 1923 yılında yurda döndüler.
Zekeriya Sertel, yurda döndükten sonradan 1923 yılında Basın Yayınlama Genel Müdürü olarak görevlendirildi. Matbuat Müdürlüğü yayını olarak Ayın Tarihi adlı bir dergi çıkardı. 1924 yılında basına sansür getirilince görevinden istifa etti ve İstanbul’a döndü.
7 Mayıs 1924 de Yunus Nadi Abalıoğlu ve Nebizâde Hamdi ile beraber Cumhuriyet gazetesini kurdu ve gazeteyi yönetme görevini üstlendi. Cumhuriyet gazetesinin birincil sayısını 7 Mayıs 1924 tarihinde bana kalırsa gerçekte kendisi çıkardı. sonradan meydana çıkan anlaşmazlıklar sonucunda buradan ayrıldı.
1924’te ’Resimli Ay’ dergisini yayınlamaya başladı. Dergideki yazılar nedeniyle İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı, 3 yıl hapse mahkum oldu.
1932’de Faik Sabri Duran’la birlikte Türkiye’nin birincil ansiklopedisi olan on ciltlik ‘Hayat Ansiklopedisi’ni çıkardı. 1936’da Tan gazetesini Ahmet Belirli Yalman’la birlikte satın aldı. Tan gazetesi, 2. Dünya Savaşı esnasında faşizme karşısında etkili bir gazete oldu. Cumhriyet Gazetesi’nden sonra en yüksek tirajlı günlük gazete haline geldi. CHP‘li Tek Parti iktidarına karşı taraf yazılar yazdı. Bu yüzden 4 Aralık 1945 günü onbinlerce CHP yanlıları tarafından gazete yağmalandı ve Serteller linç girişimine uğradı. Bu olaydan daha sonra Tan Gazetesi’nin yayını sona erdi.
Tek Parti yönetiminin siyasi baskılarının artması üstüne eşi Sabiha Sertel’le birlikte 1950 yılında Paris’e gitti. sonradan Bakü’ye geçtiler. Sabiha Sertel, Eylül 1968’de Bakü’de yaşamını yitirdi. Zekeriya Sertel tekrar Paris’e yerleşti. 1977’de Danıştay kararıyla İstanbul’a dönebildi. ´Cumhuriyet´ ve ´Vatan´ gazetelerinde yazılar yazdı.
1915 yılında ilk Türk bayan gazetecilerden Sabiha Sertel ile evlendi. Sevim (d.1917), Yıldız (d.1922) adında iki kızları oldu.
Zekeriya Sertel, 11 Mart 1980’de Paris’te 90 yaşında öldü.
1996 yılında Zekeriya ve Sabiha Sertel’in adını yaşatmak için kızları Yıldız Sertel ve Hilla Ünalmış Duda tarafından Sertel Vakfı kurulmuştur. 1996’dan bu yandan her sene demokrası alanında en iyi çalışmayı yapan gazeteci ve bilimadamları ile kurumlara Sertel Demokrasi Ödülü verilmektedir.
Eserleri :
Yaşam ve Şebap(1911, Selanik, Nebizade Hamdi ile birlikte)
Hayat Ansiklopedisi (1932, takım çalışması)
Davamız ve Müdafaamız (1946, Sabiha Sertel ile birlikte)
Mavi Gözlü Dev (1968, Ant Yayınları)
Nazım Hikmet‘in Son Yılları (1978, Uyruk Yayınları)
Rus Biçimi Sosyalizm (1993, İletişim Yayınları)
Amerikan Biçimi Hayat (1993, Yapı Kredi Yayınları)
Sertellerin Anılarında Nazım Hikmet ve Babıali (1993, Adam Yayınları, Sabiha ve Yıldız Sertel ile birlikte)
