Thomas More
Thomas More Biyografisi
1516 yılında yazdığı Ütopya adlı eserinde ideal hayalî bir ada ülkenin siyasi sistemini tanım etti. Bu eseri ile edebiyatta yeni bir tür yarattı.
Thomas More, 7 Şubat 1478 tarihinde Londra, İngiltere’de doğmuştur. Babası yargıc Sir John More’dur. 8 yaşında girdiği St. Anthony okulundan sonradan 16 yaşında 1490 yılında Canterbury Başpiskoposu John Morton’nun hizmetine girdi ve 1492 yılına kadar burada eğitim fark etti. Arkasından Başpiskopos John Morton’nun sayesinde Oxford Üniversitesi‘ne girdi. 1494 yılına değin 2 sene burada eğitim gördükten sonra babasının ısrarıyla Oxford’u bırakıp Londra’ya geri döndü ve 1496 yılında hukuk öğrenimi görmeye başladı. 1499 yılında 21 yaşında geldiğinde bir avukat olarak Londra Barosu’na kaydoldu.
1499’da Hollandalı yazan Desiderius Erasmus ile tanıştı arasında sıkı bir dostluk başladı. O Kadar ama Erasmus, 1509’da basılan “Deliliğe Iltifat” adlı eserini Thomas More‘a adadı. Böylelikle, savaşlara, çalışmadan yaşamış parazit aristokratlara ve idam cezasına aleyhinde oluşu gibi yardımsever kişiliğinin kayda değer unsurları konusunda ortak paydaya sahip bir yoldaş edinir.
Hukuk eğitimi aldığı yıllarda zeka rahip edinmek istediği için manastır yaşamı yaşamaktaydı. Bunun neticesinde mezun olduktan sonra 1501-1504 yılları arasında keşiş olmak amacıyla bir manastıra çekildi. 1504 yılında Avam Kamarası seçimlerine katılmaya karar verdi. Parlamentoya seçilince manastır hayatına son verdi.
Thomas More, parlamentoya seçildikten daha sonra hem Parlamentoda yasama faaliyetlerine katıldı ayrıca de avukatlık işlerine devam etti. Thomas More, kralların mutlak iktidarına kuvvetle karşısında çıkıyoıyla paylaşıyordu. Bu yüzden zamanla Kral VII. Henry‘nin öfkesini üzerine çekti. Kralın öfkesinden kurtulmak için seyahate çıkmak zorunda kalan More, VII. Henry’nin 1509’da ölmesi üzerine ülkesine geri döndü.
1510 yılında yargıçlığa atanan Thomas More, yardımsever tutumuyla halkın sevgisini kazanmaya başladı.
Thomas More, 1513-1518 yılları arasında; İngiliz tarih yazıcılığının ilk başyapıtı sayılan History of King Richard III (Kral III. Richard‘ın Tarihi) adlı kitabını Latince ve İngilizce olarak yazdı. bu vesileyle 1515 yılının Mayıs ayında bir İngiliz-Felemenk ticaret antlaşmasını gözden geçirmek için görevlendirildi. Felemenk’te başlayıp Londra’ya dönüşünde tamamladığı Utopia adlı kitabını Aralık 1516’da tamamladı.
Üst düzey devlet görevlerine aleyhinde gönülsüz olmasına rağmen Kral VIII. Henry onu 1517 yılında kendi hizmetine alıp özel danışmanı yaptı. Kral VIII. Henry onu Kutsal Roma-Cermen İmparatoru Şarlken’e elçi olarak yolladı, bu başarılı diplomatik görevinin ardındaki 1521 yılında şövalye unvanı ile onurlandırıldı.
sonra 1521 yılında Hazine Bakanlığı’nda muavin hazinedar olarak tahsis yapmaya başladı. bununla beraber Kralın sekreteri olarak da görev yapmaya başladı. Zamanla yetki ve görevleri arttı; resmî belgeleri yazmaya, yabancı elçileri karşılamaya, Kral VIII. Henry ile Lordlar Kamarası başkanı Kardinal Thomas Wolsey aralarında iletişimi karşılayan ilk birey hâline gelmeye başladı.
Daha önce şövalye olduğundan 1523 yılında şövalye ünvanıyla Middlesex kentinden Lordlar Kamarası‘na seçildi. 1524’te Oxford, 1525’te Cambridge üniversitelerinin yöneticisi oldu. 1525 yılında da Avam Kamarası Başkanı seçildi. Benzer sene Lancaster Düklüğü’nün şansölyesi oldu ve Britanya’nın kuzey topraklarında geniş yetkiler elde etti.
1532 yılında Kral VIII. Henry Act of Supremacy adİngiltere Kilisesi’nin başı ilân ediyordu ve ülkesini Katolik dünyadan kopartarak Anglikan mezhebini kuruyordu. Thomas More, bu dönemde protestanlığı eleştiren kitaplarıyla Kral ile olan ilişkisi gerildi. Kısa süre sonradan keza katolikliğe yan olduğu için, ayrıca de Kral’la çatışmak istemediği için afiyet problemlerini bahane ederek 16 Mayıs 1532 tarihinde istifa etti.
İstifa etmesine karşın Kralın hışmından kurtulamadı. Önce mallarına el konuldu, ardından dağıtılmış bahanelerle sorgulandı. 1533 yılında Anne Boleyn‘in İngiltere Kraliçesi olarak ilan edildiği taç giydirme törenine katılmayı reddedince şimşekleri üzerine çekti.
Kralı kilisenin başı olarak görmemeyi sürdüren Thomas More, Mart 1534’te Act of Supremacy’yi kabul ettiğine dair yemin etmeye zorlandı. Bu yasaya direnmesi üstüne tutuklandı ve Londra Kalesi’ne hapsedildi. Benzer sene yargılanmaya başlanan More, başlarda sessiz kalmak istedi. Ancak hakkında vatan hainliğine varan asılsız iddialar öne sürülmesi üstüne konuşmaya başladı. Konuştuğunda Act of Supremacy’nin Tanrı’nın yasalarına aykırı olduğu ve parlamentonun kimseyi Kilise’nin başı olarak ilân edemeyeceğini söyledi. Bu sözleri üzerine vefat cezasına çarptırılan More, 6 Temmuz 1535‘te başı kesilerek idam edildi.
Thomas More, Kral Henry VIII’in İngiliz kilisesinin başına geçme niyetine prensip olarak aleyhinde çıkması, kendi siyasi kariyerinin sonunu hazırlayıp alçak olarak idam edilmesine sebep oldu. Ölümünden 400 sene sonra, 1935’de Papa XI. Pius göre aziz ilan edildi.
Thomas More, 1505 tarihinde Jane Colt ile evlendi. Eşi 1511 yılında öldü. Margaret Roper, John More, Elizabeth More, Cicely More adlarında 4 çocuğu oldu.
Thomas More, 6 Temmuz 1535 tarihinde Londra, İngiltere’de 57 yaşında idam edilerek ölmüştür.
Thomas More ünlü yapıtı Ütopya’da, Amerigo Vespucci’nin seyehatindeki gözlemlerinden faydalanır. Onun ulaştığı kara parçasındaki; özel mülkün bulunmadığı, altına yük verilmeyen, her şeyin iki taraflı paylaşıldığı ve hükümdar kavramının bilinmediği bir dünyayı tasfir ederek yüceltir. Tek farkla ki; Vespucci’nin uygarlıktan yoksun yerlileri, More’da medenilik sahibi gözükür.
Utopia, bütün olarak akıl aracılığıyla yönetilen, iki taraflı mülkiyete dayalı bir şehir halkı devletini betimliyordu. More’a kadar birey ve toplum yaşamında bencilliğe aleyhinde tek tedavi müşterek mülkiyetti; insan hata işlemeye tekrar tekrar meyilli olduğuna kadar kötülüğü gidermek yok, eksilmek amaçlanmalıydı. Utopia’da hem suç oluşturan sistemi, devlet denetiminde eğitim, dinsel çoğulculuk, boşanma, ötenazi ve kadın hakları gibi konular işleniyordu. Kısa süre içinde çoğu Avrupa diline çevrilen yapıt, yeni bir edebiyat türünün öncüsü oldu.
Thomas More, Desiderius Erasmus‘un Yeni Ahit çevirisini yorumlayan şiirler yazdı. More’un Latince şiirleri 1518’de, Utopia ve Erasmus’un Epigrammata’sıyla (Yazıt) birlikte tek deri içinde yayımlandı. Ölçü ve stil bakımından büyük çeşitlilik gösteren şiirlerde işlenen başlıca konular hükümet biçimleri, kadınlar ve ölümdü.
Kitapları :
1513 – 1518 – Kral III Richard’ın Tarihi
1516 – Ütopya
1532 – Tyndals’ın Yanıtlarına Yalanlama
1533 – Savunma
1533 – Fatih
Ütopya’dan:
Bizim toplumumuzda kadınlar, rahipler, hizmetçiler, dilenciler ekseriyet faydalı bir meslek yapmaz. Zenginlerin varlığı dolayısıyla da geveze lüksler için çok emek harcanır. Ütopya cumhuriyetinde bunların önüne geçileceğinden çalışma 6 saat olarak belirlenmiştir. Eğer bundan böyle değer ortaya çıkarsa, günlük mesai saati kısıtlanır. Aile ataerkildir. Evlenen oğul babasıyla oturur. Eve sığmazsa yeni bir eve aktarılınır. Kentler büyürse yeni bir şehir halkı kurulur. Hayvanların öldürülmesi, serbest yurttaşlar zalimliği öğrenmesin diye kölelere havale edilir. Yemek kamuya ait salonlarda yenir ve buradaki ayak işlerini de köleler görür. Evlenirken ayrıca erkeğin keza kadının bakir olması esastır. Demirin olmadığı adada bunu temin etmek için dış ticaret yapılır.
Savaş zaferleri ile övünülmez, fakat zorunluluk halinde savaşa girilir ve mümkünse paralı askerler tutulur. Altın ve gümüş birikimi savaş için yapılır. Gündelik hayatta ise altın ve gümüş oturak veya hayvan zinciri olarak kullanılır ki korku edilsinler. Mutluluğu zevkte bulan bir ahlak ve çilecilikten uzaktan bir dinsel tavır söz konusu. Kadınlar da rahip olabilir, rahipler onurlandırılır fakat toplumda güç sahibi de değillerdir. Tanrıya inanmayanlar vatandaş sayılmaz ve siyasal yaşantıya katılmazlar ama hiçbir bakımdan rahatsız edilmezler.
