Tim Burton

Tim Burton Biyografisi

Timothy William Burton, 1958 doğumlu, Amerikalı yönetmen, yazar ve kendine özgü stilin yaratıcısı. Bilhassa stop-motion (fotograf karelerinin birbirini izleyen gösterilmesi) tekniğiyle çektiği animasyon filmlerindeki, insansı özelliklerini yitirmemiş, abartma karakterleriyle tanınan meşhur yönetmenin bazı filmleri ; “Beetlejuice” (1988) , “Edward Scissorhands” (1990) ve “Nightmare Before Christmas“(1993).

Tim Burton, 25 Ağustos 1958 yılında, Bill Burton ve Jean Erickson‘ın ilk oğulları olarak dünyaya geldi. Düş gücünün genişliği çocukluğuna kadar dayanan Burton, ev ve okul yaşantısını kuvvet bulduğundan, günlük hayatın gerçekliğinden, dehşet filmleri ve düşük bütçeli filmler izleyerek kaçtı. Düşük bütçeli nefret filmlerindeki rolleriyle meşhur,Vincent Price ismi, Burton’ın ilerideki kariyerine epeyce etki edecek olan manâlı bir sinema figürüydü.

Lise yıllarında California Institute of the Arts‘a girmek üzere bir Disney bursu kazandı. 3 yıl süreyle canlandırma eğitimi aldıktan daha sonra, animatör çırağı olarak Walt Disney Stüdyolarına girmeyi başardı. Projesinde çalıştığı ilk film bir Ralph Bakshi uyarlaması olan “The Lord of the Rings” idi oysa yapımda adı geçmedi. Sonrasında, o zam bir yönde; “The Fox and the Hound” için çizimler yaptı. Film karakterlerinin genel şirin yapısının dışarıya olması nedeniyle Burton’ın çizimleri Disney tarafından reddedildi. Tim Burton, Disney’de bulunduğu günlerde öyle mutlu değildi oysa ileride meşhur olacak “Nightmare Before Chrismas”‘ın temelini oluşturan şiir ve ilüstrasyonlarını burada olduğu dönemde yaptı.

1982 yılında, Burton, ilk 6 dakikalık stop-motion filmini, kendisini Vincent Price olarak düş eden ufak bir çocuk hakkında yaptı. Bunu Barret Oliver, Daniel Stern ve Shelley Duvall‘ın rol aldığı “Frankenweenie“(1984) adlı kısa film takip etti. Siyah-beyaz çekilen ve James Whale‘in “frankenstein”ından ilham alınarak yapılan bu film, bir araba kazasında öldükten daha sonra onu her yerde canlandıran bir çocuk hakkındaydı. Festivallerde övgü kazanmasına karşın, Disney bu filmi, çocuklar için fazlasıyla korkutucu bularak, rafa kaldırdı. Oysa 1992 yılında video olarak gösterime sunuldu.

Filmlerinin henüz geniş bir kitleye gösterime sunulmamasına rağmen, Burton, film endüstrisinin dikkatini çekmeyi başardı. Aktör ve yapımcı Griffin Dunne, Burton’a, “After Hours” adlı komedi filmini çekmesi için yaklaştığında; “The Last Temptation of the Christ“‘ın çekimlerinde somut bezginlik yaşamış Martin Scorsese‘in bu filme ilgi göstermesi sebebiyle, Burton kendi isteğiyle projeden çekilmeye karar verdi.

Meşhur yönetmen, çok geçmeden, 7 milyon dolarlık bir bütçeyle “Pee-Wee’s Big Adventure” (1985) adlı filmi çekti ve 40 milyon doların üstünde bir hasılat yaptı. Oingo Boingo adlı müzik grubunun hayranlarından biri olan Burton, bu grubun şarkı sözü yazarı ve vokalisti olan Danny Elfman‘a bu filmin müziklerini yapmayı öneri etti. O zamandan beri, “Ed Wood“(1994) dışındaki tüm Burton filmlerinde birlikte çalıştılar.

“Alfred Hitchcock Presents” ve Shelley Duvall’ın “Faerie Tale Theatre” gibi televizyon dizilerini yönettikten daha sonra, Burton, sıradaki büyük projeyi kabul etti. Evleri ilginç bir aile göre istila edilen, ölümden sonra yaşamla başa çıkmaya çalışan genç bir çiftin anlatıldığı acayip komedi, “Beetlejuice” adlı filmi 1988 yılında çekti. Alec Baldwin, Geena Davis ve Micheal Keaton‘ın başrollerini paylaştığı bu film, 80 milyon doların üstünde hasılat yaptı ve en iyi makyaj dalında Oscar‘ı aldı.

Tim Burton’ın düşük bütçelerle, büyük filmler yaratabiliyor olması, yapımcıları etkiledi ve ilk büyük bütçeli film projesi batman’i 1989‘da kabul etti. Londra tabanlı bu mega-bütçeli üretim, başta oyuncu seçimleri edinmek üzere yapımcılarla bir çok problem yaşanarak çekildi. Burton, ortalama somut görünümüne, aksiyon filmlerindeki deneyimsizliğine ve komedi filmlerindeki ününe bakmaksızın, önceki filminden Michael Keaton’ı Batman rolü için yerinde görürken, bu seçim büyük tartışmalara yol açtı. Sonunda; suçluları ürkütmek için kocaman bir yarasa kostümü giyen adamın, sahiden yapılı olmasının saçma olduğunu savunan Tim Burton kazandı. Batman hayranlarından tepki göreceğine inanılmasına karşın, sonuç muhteşemdi. “Joker” karakteri için Jack Nicholson‘ı seçmesi de keza, normalde bir süper kahraman filmine ilgi göstermeyecek yetişkin kesimin de etkilenmesini sağladı. 1989’da film gösterime girdiğinde o zamana kadar yapılmış en iyi pazarlama ve satış kampanyasıyla birlikte Batman, Amerika‘da 250 milyon dolar ve dünya çapında 400 milyon doların üzerinde hasılat yaptı. Çetin görünümü ve psikolojik derinliğiyle Batman filmi, geleceğin süper-kahraman filmlerine de Superman tarzının ötesinde bir yol açtı.

1989 yılında Alman ressam, Lena Gieseke ile evlenen Tim Burton, “Batman Returns”ün çekimlerinden kısa bir zaman daha sonra boşandı.

1990 yılında, Burton, Johnny Depp ile işbirliğinin başladığı; Caroline Thompson ile beraber yazdığı senaryoyu,”Edward Scissorhands”‘i yönetti. Jonny Depp,Edward rolünde, ihtiyar bir mucitin ölümüyle yarım kalan, insan görünümüne rağmen, mucitinin ani ölümüyle elleri makas olarak kalmış bir genci canlandırdı. Florida’da çekilen filmin bönliyö seti, Burton’ın çocukluğunu geçirdiği, Burbank’a benzetilerek, Edward’ın bir bakıma Tim olduğu iddia edildi.

Ardından, Burton, birincil Batman başarısının peşinde, bütün kontrolün kendisinde olması koşuluyla, Warner Bros ile “Batman Returns“(1992) için anlaştı. Batman rolü yine Keaton’a verildi ama bu kez karşısındaki düşmanlar, Danny De Vito(Penguin), Michelle Pfeiffer(Catwoman) ve Christopher Walken idi. Çocuklar için pozitif korkutucu bulunan filmde, izleyiciler deha seksilik unsurunun fazlalığından rahatsız olup, kedi-kadının kostümünün fetiş bir yaklaşımla dizayn edildiğini düşündüler. Eleştirmenlerden bazıları, Batman’i gereğinden artı düşmanın bulandırdığını bahis ederken, film, gişede de beklenenin aşağı iş yaptı. 160 milyon dolar hasılat, başarısızlık sayılmazdı fakat Burton, bu filmle beraber Batman serisine kendi namına son verdi. Daha Sonra, yapımcılığını üstlendiği “Batman Forever“(1995) içinse, ” kafan güzelken yaptırdığın vurma gibi ” dedi.

1993 yılında, yazarlığını ve yapımcılığını üstlendiği ancak zamanlama problemi nedeniyle yönetmenliğini kendisinin yapamadığı “The Nightmare Before Chrismas”‘ı çekti. Yönetmen koltuğunda Henry Selick‘in oturduğu film, Michael McDowell ve Caroline Thompson tarafından, Burton’ın orjinal hikayesine, dünyasına ve karakterlerine tabi kalarak yeniden kaleme alındı. Bir sonraki filmi, “Ed Wood”(1994), yayınlandığı dönemdeki tanıtım başarısızlığına rağmen, eleştirmenler kadar iyi karşılandı ve Ed Wood Jr. filmlerine halkın ilgisini her yerde canlandırarak gözle görülür bir hayran kitlesi oluşturdu. “The Nightmare Before Christmas” yapımı esnasında harcadığı üstün marifetli uğraş sebebiyle Danny Elfman “Ed Wood” projesini reddedince, ödev “Howard Shore“‘a verildi.

Elfman ve Burton, “Mars Attacks!” için 1996 yılında baştan biraraya geldiler. Bu film, 1950’lerin bilim kurgu filmlerine göndermeler yaparken, “Independence Day” gibi meşhur bilim-kurguları hicvetti. Jack Nicholson, Pierce Brosnan, Michael J. Fox, Sarah Jessica Parker ve Rod Steiger gibi bir kadroya sahip olmasına rağmen, eleştirmenlerce acımasızca eleştirildi ve yerli seyirci tarafından alaka görmedi. Ama yurtdışında epeyce beğenilen bu film, sonrasında televizyondaki gösterimlerinde ve DVD satışlarında istenilen ilgiyi toplamayı başardı.

1999 sonbaharında “Sleepy Hollow” dinç kadrosuyla Burton’ın elinden vizyona girdi. Johnny Depp, Michael Gough, Jeffrey Jones, Christopher Walken ve Christina Ricci‘nin bir araya geldiği film, başlıca eleştirmenlerden olumlu cevap aldı ve Elfman’ın da yardımıyla yaratılan Gothic atmosfer bir uçtan bir uca Best Art Direction dalında Oscar’ı aldı. Gişe başarısına da sahip bu film Burton için de bir dönüm noktası oldu. Özel hayatındaki değişikliklerle beraber, Burton, bir sonraki proje için stilini de değiştirerek “Planet of the Apes“‘i (2001) çekti. Başlangıç haftasında yaptığı 68 milyon dolarlık hasılatla Planet of the Apes tanıtım başarısı olsa da, eleştirmenler göre acımasızca eleştirilmekten kurtulamayarak, orjinalinin çok aşağı gözüyle bakıldı. Film, Burton’ın stilinden böylece uzaktı oysa, filmin doğrusu Burton’ın mı yoksa ünlü yönetmenin yalnızca istenileni yapan “kiralık bir tabanca” mı olduğu yönünde tartışmalara yol açtı. Burton filmin çekimleri esnasında stüdyo ile önemli anlaşmazlıklar yaşadı ve hatta bu anlaşmazlıklar, bir gün seti terk etmesine kadar vardı.

Burton film kariyerine üçü de “Best Animated Feature Film” dalında Oscar’a aday gösterilen; “Big Fish“(2003), “Charlie and the Chocolate Factory(2005) ve Corpse Bride(2005) ile devam etti. Film yapımlarına ek olarak “The Melancholy Death of Oyster Tepe and Other Stories” adında, hayatın dışındaki karakterlerden oluşan diğer taraftan kitap yazdı.

1992’den 2001’e değin Lisa Marie adlı manken ve oyuncuyla nişanlı kalan Burton, 2001 yılından beri oyuncu Helena Bonham Carter ile birlikte Londra’da yaşıyor. 2003 Kasım ayında dünyaya gelen, Billy-Ray Burton adında bir oğulları var.