Sabahattin Eyüboğlu Biyografisi
Test ve tenkit yazarı, sanat tarihçisi, çevirmen. Türk kültürünün kökenlerine ve sorunlarına eğilen yazılarıyla çağdaşlarını ve kendisinden sonradan gelen kuşakları etkilemiştir.
Sabahattin Eyüboğlu, 1908 yılında Trabzon, Akçaabat’da doğmuştur. Artist ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu‘nun ağabeyidir. İlköğrenimini Kütahya‘da, ortaöğrenimini Trabzon’da tamamlayan Sabahattin Eyüboğlu, yüksek öğrenimini Atatürk‘ün talimatıyla üniversiteye öğretim üyesi yetiştirmek için açılan sınavı kazanarak 1928 yılında Fransa‘ya gönderildi. İki sene Dijon Üniversitesi‘ne bir sene Lyon Üniversitesi‘ne devam ettikten sonradan bir yıl da 1931 senesinde Paris‘te kalıp Sorbonne Üniversitesi‘nde dersleri izledi. 1932 yılında da İngiltere‘de İngiliz dili ve edebiyatı üstüne araştırmalar yaptı.
Üniversiteden mezun olup İstanbul’a 1933 yılında döndüğünde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünde doçent olarak akademik kariyerine başlamıştır. 1939 yılında Ankara‘da Ulusal Eğitim Bakanlığı müfettişliğine başladı ve Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği yaptı. bununla beraber 1943 yılından 1947 yılına değin Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü‘nde kültür tarihi dersleri verdi.
bu vesileyle Sabahattin Eyüboğlu, 1939 – 1947 yılları aralarında Hasan Ali Yücel kadar kurulan Çeviri Bürosu’nda çalıştı.
Sabahattin Eyüboğlu’nun 1930’lardan itibaren yazıları Hakimiyet-i Milliye ve Tan gibi gazetelerde, Kültür Haftası, İnsan, Varlık, Yeni Ufuklar dergisi gibi dergilerde yazıları yayınlandı.
Yazarlığının belli başlı etkili ve verimli dönemi 1940’larda başladı. Tercüme, Yaprak, Yeni Ufuklar, Tanin, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde yayımladığı yazılarıyla kültürün fiziksel temellerini araştıran, millet değerlerine yönelen hümanist bir düşüncenin öncülüğünü yaptı.
Yaprak dergisinde Yeni Şiir hareketinin toplumsal bir içerik kazanmasına katkıda bulundu. Orhan Veli Kanık, Cahit Külebi, Ceyhun Atuf Kansu, Mehmet Başaran, Halikarnas Balıkçısı gibi şairleri ele alarak bir bir değerlendirdi.
Kültür yaşamına yeni bir edebiyat anlayışının ve dil devriminin yerleştiği bir dönem olan 1950’lerin sonlarında ise yazılarında emperyalizm ve kültür ilişkileri sorununa tartı verdi.
Sabahattin Eyüboğlu Türk kültürü konusunda Halikarnas Balıkçısı ve Azra Erhat‘la birlikte yeni bir Anadoluculuk görüşü getirdi Ona göre Türk kültürü Anadolu’da daha önce yaşamış eski toplumların kültürlerinin bir uzantısıydı.
Sabahattin Eyüboğlu, Orhan Veli Kanık, Nurullah Ataç, Melih Cevdet Anday ile birlikte “Çeviri” dergisini çıkardı. Kendi denemeleri ve ünlü Montaigne ve Ömer Hayyam çevirilerinin yanı sıra Vedat Günyol ile birlikte jean-paul-sartre ve daha birçok meşhur yazardan çeviriler yaptılar.
1946 yılında çok partili rejime geçtikten sonradan köy enstitülerine aleyhinde yürütülen kampanya esnasında Çeviri Bürosu’ndaki ve Hasanoğlan’daki görevlerinden 1947 yılında uzaklaştırıldı.
Ömer Hayyam’ın “Rubailer”ini, Jean de La Fontaine’in “Fabllarını ve Eflatun’un “Devlet” adlı yapıtlarını Türkçeye çevirmiştir.
1947 – 1948 yıllarında ikinci defa Fransa‘ya gitti, dönüşünde tekrar Milli Eğitim bakanlığı müfettiliğine atandı ve yine İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde 1950 – 1960 yıllarında karşılaştırmalı Türk – Fransız, 1951 – 1958 yıllarında Teknik Üniversite ve Tatbiki Hoş Sanatlar Okulu’nda sanat tarihi dersleri okutmuştur.
Sabahattin Eyüboğlu Eski Anadolu uygarlığı konusunda 11 tane de belgelere dayanan film yaptı. Bu dizinin ilk filmi olan Hitit Güneşi 1956’da Berlin Film Şenliği’nde ikinci oldu. Sabahattin Eyüboğlu 1966’da Sinematek‘in kurucuları aralarında yer aldı.
Tercüme alanında ise Fransız, İngiliz, Rus, Yunan ve Latin edebiyatından çoğu herzamanki yapıtı çevirerek manâlı bir boşluğu doldurdu. Mavi ile Kara (1960) adlı denemeler kitabıyla Ataç Armağanı’nı, M. Ali Cimcoz’la birlikte yaptığı Platon‘un (Eflatun)Devlet’inin çevirisiyle1959’da Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü kazandı.
27 Mayıs 1960 ihtilalinden sonradan 147’ler içinde yer almış, görevlerinin iadesinden sonradan Teknik Üniversite’deki öğretim üyeliğine devam etti.
Vedat Günyol’la 1963 yılında François-Noel Babeuf’tan çevirdikleri Devrim Yazıları 1965 yılında toplatıldı. Türk Canice Kanunun 142.maddesi uyarınca yargılandı; 1966’da aklandı.
12 Mart 1971 tarihinde verilen 12 Mart Muhtırası sonrasında “bakımlı komünist örgütü belirlemek” iddiasıyla Vedat Günyol ve Azra Erhat ile birlikte tutuklanmış, ancak temize çıkma etmiştir.
Sabahattin Eyüboğlu, 1947 yılında Paris’de iken tanıştığı İsviçre asıllı piyanist Magdi Rufer ile evli idi.
Sabahattin Eyüboğlu, 13 Ocak 1973 tarihinde İstanbul’da 65 yaşında ölmüştür.
Ödülleri :
1959 – Sabahattin Eyüboğlu Eflatun’un Devlet çevirisi ile Türk Dili Kurumu tercüme ödülünü kazanmıştır.
1960 – “Mavi ve Kara” adlı test kitabı ile de Nurullah Ataç Armağanı’nı kazanmıştır.
Kitapları :
Telif Eserleri
1953 – “Avrupa Resminde Reel Duygusu”. (M. Ş. İpşiroğlu ile)
1955 – “Fatih Albümüne Bir Gösterme”. (M. Ş. İpşiroğlu ile)
1955 – “Sur l’Album du Conquérant”. (Üstteki eserin Fransızcasıdır)
1957 – “Saklı Kilise”. (M. Ş. İpşiroğlu ile- Türkçe-Fransızca)
1961 – “Turquie: Miniatures Anciennes”. (M.Ş. İpşiroğlu ile)
1964 – “Şiirle Fransızca”
1967 – “Mavi ve Kara “
1966 – “Yunus Emre’ye Selamlama”
1971 – “Yunus Emre”
1947-1948 – “Paris Mektupları”. Varlık, (seri yazılar).
1957 – “Şiirin Yapısı”. Yeni Ufuklar, (hızlı yazılar),
– “L’Architecture Religieuse Turque. La Revue des Voyages.
Deneme – analiz
1952 – Avrupa resminde hakikat duygusu
1952 – Fatih albümüne manzara
1961 – Mavi ve kara
1966 – Yunus Emre’ye selamlama
1971 – Yunus Emre
1974 – Sanat üstüne denemeler
1977 – Pir Sultan Abdal
1979 – Köy Enstitüleri üzerine
1978 – Diyelim Laf Arasında (Test)
1977 – Kırkpınar (Düzenleme)
Tercümeleri
1953 – Curtius’dan, Fransa üstüne deneme
1959 – Eflatun‘dan, Devlet
1976 – Şiir çevirileri vb.
1966 – Julius Caesar – (The Tragedy Of Julıus Caesar-William Shakespeare)
1965 – Hamlet – (The Tragedy Of Hamlet, Prınce Of Denmark-William Shakespeare)
1956 – Troilos ile Kressida – (Troılus And Cressıda-William Shakespeare)
1965 – Atinalı Timon – (The Lıfe Of Tımon Of Athens-William Shakespeare)
1962 – Macbeth – (The Tragedy Of Macbeth-William Shakespeare)
1967 – Antonius ve Kleopatra – (The Tragedy Of Antony And Cleopatra-William Shakespeare)
1974 – La vie de Gargantua et de Pantagruel’-‘The Life of Gargantua and of Pantagruel ‘Gargantua’ (Azra Erhat ve Vedat Günyol ile). Gargantua’nın yazarı François Rabelais (1494?-1553) keza (Maitre Alcofribas Nasier-François Rabelais‘nin takma adı)
Belgelere Dayanan film
Sabahattin Eyüboğlu 11 tane belgesel filme imza atmıştır. Bunlar:
(1) İstanbul Üniversitesi Film Merkezi’nde yapılanlar. Bunlar 1957 ile 1972 yılları aralarında Mazhar Şevket İpşiroğlu ve Aziz Albek ile birlikte yapılmışlardır.
1957 – “Hitit Güneşi” (Berlin Film Festivali’nde gümüş madalya kazandı)
1957 – “Siyah Kalem”
1957 – “Karanlıkta Renkler”
1957 – “Anadolu’da Roma Mozaikleri”,
1957 – “Nemrut Dağı Tanrıları”
– “Ana Tanrıça”
– “Anadolu Yolları”,
– “Eski Antalya’nın Suları”,
1959 – “Surname”
– “Karagöz’ün Dünyası”, (Madrid’de Gümüş Kuğu Ödülünü aldı)
(2) Eczacıbaşı Kültür Filmlerinden – Şakir Eczacıbaşı ile birlikte yapılmışlardır.
– “Yaşamak İçin”.
