Koca Mustafa Reşid Paşa
Koca Mustafa Reşid Paşa Biyografisi
Tanzimat Fermanı’nın hazırlanmasında başrolde olan ve Osmanlı Devleti’ne ilk diplomasi usulünü getiren aydındır. Sultan I. Abdülmecit döneminde 6 kere edinmek üzere toplam 7 sene 1 ay Sadrazamlık yapmıştır.
Koca Mustafa Reşid Paşa, 13 Mart 1800 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Babası II. Bayezid Külliyesi Vakıfları ruznameçecisi Mustafa Efendi’dir. Dar gelirli bir aileden gelen, iyi bir öğrenim göremeyen ama kendi kendini yetiştiren Mustafa Reşit Paşa, kısa zamanda devlet memurluğuna girdi. Babasının ölümünden sonra Osmanlı Devleti‘nin manâlı Devlet Ricalinden olan dayısı Ispartalı Seyyid Ali Paşa’nın yanına girip özel eğitimle yetişti. Beylerbeylik, Sadrazamlık, Seraskerlik gibi önemli görevlere getirilmiş olan Seyyid Ali Paşa, Mora’daki Rum ayaklanmasını bastırmak görevi ile Mora Seraskerliğine atanınca onun mühürdarlığını yaptı.
Koca Mustafa Reşid Paşa, 1824 yılında Sadaret Mektub-i kalemine girdi. 1828 Onca ordu kâtibi olarak sefere katıldı.
1829 yılında Rusya ile yapılan Edirne Antlaşması ile 1833 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile yapılan Kütahya Antlaşması görüşmelerine kâtip olarak katıldı.
Çalışmalarıyla dikkati çeken Koca Mustafa Reşid Paşa, 1834 yılında Paris elçiliğine atandı. 1836 yılında da Londra elçisi oldu. Benzer yıl İstanbul’a çağrılarak II. Mahmut‘un reformları çerçevesinde yeni kurulan Hariciye Nezareti müsteşarlığına getirildi.
Koca Mustafa Reşid Paşa, hariciye nazırı olunca 1837 yılında padişah II. Mahmut ile daha yakın ilişki kurdu. Padişaha sunduğu raporlarla ülkede köklü reformlar yapılması gereğini belirtti. 1838 yılında gittikçe ağırlaşan Mısır sorununda yardım sağlaması nedeniyle Londra büyükelçiliğine atandı.
2 Temmuz 1839 tarihinde II. Mahmut ölüp oğlu I. Abdülmecit padişah olduğunda yeni padişahı detaylı bir reform programının gereğine inandırmayı başardı. Bunun birincil adımı ve hukuki temeli olarak da 3 Kasım 1839 tarihinde Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) duyuru edildi. İkinci kez hariciye nazırı olan Koca Mustafa Reşid Paşa, Tanzimat Fermanı’nrcarken, 1840‘ta imzalanan Londra Antlaşması ile Darı sorununu da bir çözüme kavuşturdu. Ama hem İstanbul’daki karşıtlarının, ayrıca de Kavalalı Mehmed Ali Paşa‘nın antlaşmaya karşı direnmeleri üstüne I. Abdülmecit ortalığı yatıştırmak amacıyla 1841 yılında Koca Mustafa Reşid Paşa’yı nazırlıktan alarak Paris büyükelçisi yaptı.
Koca Mustafa Reşid Paşa, 1845‘te üçüncü defa hariciye nazırı olduktan daha sonra 1846 yılında sadrazamlığa getirildi. 1839 yılından beri Tanzimat Fermanı’nın getirdiği yenilikler konusunda artı bir şey yapılmadığını görerek şipşak atılımlara girişti. Özellikle yönetim, eğitim ve hukuk alanında başlayan değişimler, tepkisiyle karşılaşınca Mustafa Reşid Paşa 1846-1852 yılları aralarında üç kez istifasını vermek zorunda kaldıysa da kısa aralıklardan sonra bitmiş sadrazam oldu.
Koca Mustafa Reşid Paşa, 1846 yılında Meclis-i Maarif-i Umumiye’yi kurdu. 1851 yılında Mustafa Reşid Paşa’nın girişimi ile Avrupa bilim akademileri örnek alınarak Encümen-i Daniş adında bir bilim ve kültür kurulu oluşturuldu.
1853 yılında dördüncü kez hariciye nazırlığına getirildiği sırada Kırım Savaşı patlak verdi. Rusya‘ya karşısında İngiltere ve Fransa‘yı Osmanlı Devleti’nin yanına çekmeyi başaran Koca Mustafa Reşid Paşa savaş bütün hızıyla sürerken 1854 yılında dördüncü kere sadrazam oldu. Bir sene kadar süren bu görevden daha sonra 1856 yılında onun yetiştirdiği yeni sadrazam Ali Paşa’nın hazırladığı Islahat Fermanı’nı devletin çıkarlarına tutarsız bulduğunu bildiren bir raporu I.Abdülmecit‘e sundu.
Koca Mustafa Reşid Paşa, son sadrazamlık dönemi sırasında 7 Ocak 1858 tarihinde İstanbul’da 58 yaşında ölmüştür.
