Bilgesu Erenus

Bilgesu Erenus Biyografisi

Bilgesu Erenus, 1943 yılında babasının kaymakam olarak tayin yaptığı Bilecik Gölpazarı’nda doğmuştur. Kadıköy Kız Koleji sonrası, bir zaman hukuk ve konservatuar eğitimi görüp, günümüzde Halkla İlişkiler Fakültesi olarak anılan, İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü’nü bitirdi.

1965-1973 yılları arasında metin yazarı-prodüktör olarak TRT’de çalıştı. İlk oyunu Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sahnelendiğinde, TRT’den ayrılsa da; TRT’yi, BAĞLI’la birlikte esas okulları aralarında sayar. Edebiyat dünyasına tiyatro oyunlarıyla girdi. İlk oyunu “El Kapısı” 1973 yılında Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sahnelendi.

“Evli Evine Köylü Köyüne” adlı oyunu ile TRT Radyo Oyunları Başarı Ödülü’nü kazya yönelen Erenus, Ankara Sanat Tiyatrosu’nda 1973 yılında sahnelenen ilk yapıtı “El Kapısı” ile dikkati çekti. Öbür yapıtları “Karşılıklı” Dostlar Tiyatrosu’nda, “Nereye Payidar” Ankara Sanat Tiyatrosu’nda, 1978 yılında Avni Dilligil Armağanı kazanan, “İkili Oyun” ve “Kelaynaklar” Dostlar Tiyatrosu’nda sergilendikleri yıllar ilgiyle izlendi. Erenus, Milliyet-Sanat dergisinin açtığı Çocuk Oyunları Yarışması’nda 1979 yılında birinci ödülü kazandı.

1977-1979’da Aziz Nesin Başkanlığındaki Türkiye Yazarlar Sendikası Yönetim Kurulu’nda görev aldı. 1984 yılında ise Kenan Evren idaresine karşı oluşturulan Aydınlar Bildirgesi’ni Çankaya’ya taşıyanlar arasındaydı.

Yalçın Küçük ve arkadaşlarının Toplumsal Kurtuluş Dergisi çalışmalarına da katılan Bilgesu Erenus, bir vakit aynı derginin sahipliğini yaptı. 1987 yılında, darbe sonrası ilk 1 Mayıs toplantısının düzenleyicilerinden biri olarak toplantının sunuculuğunu da üstlendi.

Kürt dilinin üzerindeki yasakları ezgilerle olsun kırabilmek çabaları genelde göz altılarla sonuçlandı. 1995 yılında Sırça-İş Sendikasının bir toplantısında “Analar size yalvarıyorum, çocuklarınızı savaşa göndermeyin” dedi ve halkı askerlikten soğuttuğu gerekçesiyle, 1996 yılında iki ay hapse mahkûm oldu Askeri Duruşma sanığı olarak kısa bir süre Bayrampaşa Hapishane’nde yattı.

Dışkı yedirilen köylüleri konu eden, “Havuç veya Sopa”; Grevdeki işçileri anlatan, “Altıncı Gün” ve yıkılan duvarların peşinde dünya, “İki Bin Yılına İki Bir…” yayımlanma ve sahnelenme olanağı bulamayan oyunlarından bazılarıdır. Yalnızca oyunları değil romanları için de uzun zaman yayınevi arar. 12 Eylül 1980 ardından sol düşünceyi imha etmek üzere, dinci ve ırkçı akımların devlet kurumlarınca yaygınlaştırılmasını konu alan Gece, Göz, Kazı adlı üç romanı, bastıracak yayınevi bulamadığı için oysa 1990’lı yıllarda yayımlanır. “Dersim ’38” adlı senaryosu ise filme çekilemez, 1998 yılında yayımlandıktan sonra ise yargılanır ve toplatılır.

Politik anlamda sahne bulamayan oyunlar yazmaktan hiç vazgeçmedi. Bunlara karşın oyunları Avrupa’da ve Avustralya’da çevrilme ve sahnelenme imkânı bulur.

1980 yılında kaleme aldığı, 1960’larda Almanya’nın önceleri “konuk” olarak çağırdığı daha sonra bağdaşmazlık nedenlerinden dışladığı Türk işçilerden Musa’nın yaşadıklarını konu edinen “Misafir” oyunu İstanbul Kent Tiyatrosu, Adana, Diyarbakır, Bursa, Antalya Devlet Tiyatroları’nda, Bulancak Sanat Tiyatrosu’nda, Ankara Benzeri Açık Cezaevi’nde ve Polis Akademisi’nce sahnelenmiş, Avrupa’nın değişik kentlerinde ve Avusturalya’da da oynanmıştır. Köln Dost Theatre’da ise, 1997’den bu yana gösterimdedir. Işıl Kasapoğlu yönetiminde Paris‘te ve Fransa‘nın farklı alanlara yönlendirilmiş kentlerinde Fransızca oynanan “Misafir,” 1989 yılında İstanbul Tiyatro Festivali’nde Fransız prodüksiyonu olarak yer aldı. 2010 Ekim ayında Konuk Jacques Salzer çevirisiyle L’Espace d’un instant yayınevi tarafından L’invité adıyla yayımlandı. Yeniden benzer yayın evi, Un Ciel sur le bazar adıyla yayımladığı bir tiyatro antolojisinde “Misafir”’e yer verdi.

Çocuklar için yazmayı büyük bir yükümlülük olarak gördüğünden, uzun iş yaşamı boyunca bu alanda yalnızca üç oyun yazmaya cesaret edebildi. İlki, 1979 Dünya Çocuk Yılı dolayısıyla, yazdığı ve Uyruk Sanat Dergisi’nin açtığı çocuk oyunu yarışmasında, başkanlığını Haldun Taner’in yaptığı jüri tarafından birincilik ödülü bölge, Birbirine Benzeşen Kardeş oyunudur ve birkaç basım yapmıştır. Öteki ikisi ise 1990’larda yazdığı, “Anya Manya Kumpanya” ile 2010 yılında yazdığı, “Kuguşdigili” olup, her ikisinin de 2012’de yayımlamıştır.

Oyun yazma çabalarını ve sosyal aktivitelerini iç içe sürdürürken, 1986 yılında YÖK’e karşısında birincil protestolarda kendilerine özlem grevi yapacak sabahçı kahveleri de dâhil mekan bulamayan üniversite öğrencilerini kış günü üşümesinler diye; 2001 yılında ise, hapishane koşullarına yönelik demokratik taleplerini bahsetmek isteyen tutsak yakını anaları; sokaklarda coplanıp sürüklenmesinler diye: tüm kültürlü ve sanatçılar namına kendi evinde ağırladı.

Hepimiz tecritteyiz etkinliklerinde, Emperyalizmin yazdığı Tecrit Oyunu’nun kurallarını saptayarak, yaşanmakta olan politik belli başlı, tecride karşı sanatçılarla birlikte müdahale de bulundu. Kimliksizleştirme, kişiliksizleştirme amaçlı insanlık dışı tecrit koşullarını, sanatın diliyle topluma duyuran bu etkinlikle bağlantısını Bilgesu Erenus; yazarlık olarak değil de, “Emperyalizmin bütün dünyaya kullanım çabasındaki infaz sisteminin kurallarını oyun alanına taşıdım” cümlesiyle tanımladı.

İki binli yıllarda ayrıca, gitarı ve Türk Tiyatrosu’nun geleneksel figürü İbiş’le birlikte, kimi kitle toplantılarında ve özellikle üniversitelerin tiyatro ve sahne sanatları bölümlerinde, Pandora’nın Kutusu adını verdiği bir gösteriyle, yazdığı oyunlardan kimi anımsatmalar yaparak bu yolla ülkenin ve dünyanın yakın tarihini irdeledi.

Bilgesu Erenus günümüzde de, yüzü, bütün dünya çocuklarına, doğaya, emekçilere ve özellikle emekçilerin mücadelesine dönük bir şekilde yazdıklarını, düşündüklerini ve söylediklerini onlara siper etme çabasıyla çalışmalarını sürdürüyor.

Kitapları :
2011 – İki Antikomünist,
2011 – www.bossahne.com,
2010 – Kuguşdigili
2004 – Çağrı,
2004 – Misafir,
2004 – Samur Kürk Uzayan Seyahat,
2002 – Parlak Zindan, (Bilgesu Erenus – Yalçın Küçük)
Kasım 2002 – Böyle Bir Dünya (Gülçin Çaylıgil Davası),
2000 – Halide,
1998 – Bir Süreklilik Dersim`38 Bir Oyun Fikret,
1997 – Kazı,
1997 – Göz,
1984 – Güneyli Hanımefendi Lillian Hellman,
1996 – Gece,
1996 – Kırmızı Karaağaç,
1994 – Dokumacılar,
1994 – İnsan Aklını Koruma Enstitüsü,
1992 – Anya Manya Kumpanya
1979 – Birbirine Benzeyen Beş Kardeş,

Romanları :
2004 – Samur Kürk / Uzayan Yolculuk
1997 – Payidar
1997 – Göz
1996 – Gece
1993 – Kazı

Test:
1993 – Entellektüel Baskı

Basılmış Oyunları:
1980 – Kaside
1980 – İkili Oyun
1983 – Güneyli Hanımefendi
1985 – Halide

Tiyatro Oyunları :
1973 – El Kapısı – Ankara Sanat Tiyatrosu Reji: Rutkay Aziz
1976 – Ortak – Dostlar Tiyatrosu – Reji: Macit Koper
1976 – Nereye Payidar – (Müzikli Oyun) TABI – Reji: Rutkay Aziz
1980 – Kaside
1981 – İkili Oyun – Dostlar Tiyatrosu – Reji: Macit Koper
1982 – Kelaynaklar – (Müzikli Oyun) İstanbul Sanat Etkinlikleri- Reji: Mehmet Akan
1984 – Güneyli Bayan – Ankara Sanat Tiyatrosu – Reji: Rutkay Aziz
1984 – Misafir – YAN – Reji: Mehmet Akan
1985 – Halide
1987 – 555 K – Metropol Tiyatro Birimi – Reji: Yücel Çelikler
1990 – Arkadaki Bahçe – İzmir Sanat Tiyatrosu – Reji: Faruk Boyacıoğlu
1991 – Acılar Şenliği – Arama Tiyatrosu – Reji: Özkan Schulze
1994 – İnsan Aklını Koruma Enstitüsü
1994 – Dokumacılar
1996 – Kırmızı Karaağaç – İstanbul Devlet Tiyatrosu – Reji: Metin Belgin
1998 – Fikret
2004 – Samur Kürk
2004 – Çağrı

Albümleri:
1987 – Şarkılarımız
1998 – Şarkılarımız Kardeştir

Filmleri :
Senaryo Yazarı :
1990 – Devlerin Ölümü (Reji: İrfan Tözüm) (Sinema filmi)
1989 – İkili Oyunlar (Reji: İrfan Tözüm) (Sinema filmi)
1988 – Bir Tren Yolculuğu (Reji: Tunca Yönder) (Sinema filmi)

Oyuncu :
1981 – Beygir (Konuk Oyuncu) (Sinema filmi)