Burhan Asaf Belge
Burhan Asaf Belge Biyografisi
Aktris Zsa Zsa Gabor‘un birincil kocasıdır.
Burhan Asaf Belge, 2 Ocak 1899 tarihinde Şam, Suriye’de doğmuştur. Ailesi, dönemin Osmanlı toplumu içinde zengin ve iyi eğitimli bir ailedir. Büyük babası Esad Efendi Meşrutiyet dönemlerinin önde gelen aydınlarından ve gazetecilerinden biridir. 1842’de Çorlu’da doğan Esad Efendi’nin aile kökleri, Fatih Sultan Mehmed devrinde Rumeli’ye yerleştirilen Kütahyalı Hüseyin Ağa’ya değin geri gitmektedir. Burhan Asaf Belge’nin babası Mehmet Asaf Osmanlı devletinde Şam bölgesinde Yafa’da ve Türkiye’de birçok öbür yerlerde mutasarrıf olarak devir yaptı. Annesinin adı Emine Rana Asaf idi. Kız kardeşi Leman hanımın eşi yazar Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur.
İlkokula Yafa’da bir Fransız okulunda başladı. Babası 1908 yılında Cebel-i Bereket (Osmaniye) mutasarrıflığına tahsis edilince eğitimine istanbul’da Kadıköy’deki Menba’ül-İrfan adlı okulda devam ederek ilköğretimini tamamlamıştır.
1908–1909 eğitim yılında başladığı St. Joseph Lisesi’nden 1913 yılında 1.Dünya savaşı yüzünden Galatasaray lisesine gönderildi ve 1914 yılında mezun oldu. Babasının görevi nedeniyle yeniden istanbul’dan bölünmüş ve Lübnan’a geçmiştir. Burada Beyrut Amerikan Koleji’nde devam ettikten sonradan orta ve yüksek tahsilini Almanya‘da Karlsruhe şehrinde tamamladı. Almanya’da sosyoloji ve mimar eğitimi gördü, yüksek mimar olarak eğitimini tamamladı. Eğitiminin gerisinde 1923 yılında İstanbul’a döndü.
İlk iş olarak 1923 yılının Nisan ayında Devlet Demiryolları’nın Eskişehir’deki bürosunda tercüman olarak çalışmaya başladı. 1923’te Demiryolları’ndaki görevinden kısa sürede ayrılıp Anadolu Ajansı’na geçerek ajansın Bükreş muhabiri olarak bir vakit Romanya’da kalmıştır. Bükreş’cilt 1924 yılının ortalarında ayrılan Burhan Belge İstanbul’da Türkiye Komünist Partisi’nin yayınlama organı olan Parlak Dergisi çevresine girerek Nazım Hikmet, Şevket Süreyya, İsmail Hüsrev gibi yeni isimlerle tanıştı.
İstanbul’ a döndükten sonradan cemiyet hayatına katılmakta zorlanmadı. Vedat Nedim Tör kadar ibraz edildiği ve Nazım Hikmet‘in de içerisinde bulunduğu Aydınlık çevresiyle arkadaşlık etmeye başladı.
Burhan Asaf Evrak, 1925 yılında Aydınlık dergisinde çalışmaya başladı. Türkiye İşçi ve Çiftlik Sahibi Sosyalist Fırkası (TİÇSF)’de devir aldı. Sonradan TİÇSF’den ayrıldı. Aydınlık Dergisi’nin Şeyh Said isyanı sonrası 1925 tarihinde yayımı yasaklanınca, aynı sene içinde Burhan Evrak Ankara’ya geçerek Hariciye Vekâleti’nde çalışmaya başladı, 1926 yılında askerlik görevini yine Ankara’da Sekizinci Tümen’de yaptı.
Bir vakit daha sonra Hariciye Vekâleti’ndeki görevinden ayrılarak Ziraat Bankası Idareli Tetkikler Servisi’nde çalışmaya başlamış ve benzer dönemde ilk kez 1928 yılının Nisan ayında Hâkimiyeti Milliye gazetesinde ilk köşe yazısını yazmıştır.
1929 yılına girildiğinde Burhan Belge bir yandan Hâkimiyeti Milliye’ye ahenkli yazılar yazarken, benzer zamana Brüder Redlich & Berger adlı bir Avusturya inşaat şirketinde çalışmaya başlamıştır. Buradan da ayrıldıktan sonradan 1930 yılı yaklaşırken Ankara’da İktisat Vekâleti İktisadi Neşriyat Müşavirliği’nde işe başlamış, bu görevde Celal Bayar’ın İktisat Bakanı olacağı 1932 yılı ardına kadar kalmıştır.
1928 ile 1931 yılları aralarında Hakimiyeti Milliye’de her gün farklı konuda iki yazı pat diye yazmıştır.
1933’de kurulan Matbuat Umum Müdürlüğü’nün başına Vedat Nedim’in getirilmesiyle Burhan Belge’de on iki yıl ödev oluşturacağı bu kuruma geçer. 1934’ün ortalarına gelindiğindeyse Burhan Belge Haziran ve Temmuz aylarını kapsayan yedi haftalık bir orta-Avrupa seyahatine çıktı.
Burhan Asaf 1934 yılında meydana çıkan soyadı kanunu ile “Belge” soyadını aldı.
Burhan Asaf Belge, bir dönem de İnkılap gazetesinde gazetecilik yaptı, CHP karşıtı yazılar yazdı. Kemalizmi Marksist bir çerçeveye oturtmaya çalışan Kadro dergisi ve Aydınlık gibi dergilerde yazarlık yaptı. İkinci Dünya Savaşı yıllarında Nazizme ve faşizme aleyhinde bir dil kullandığı radyo programları yaptı. Çok partili döneme geçildiğinde Demokrat Parti çevresinde yer aldı.
Burhan Asaf Doküman, Macaristan’daki yedi haftalık görevi sırasında Yahudi kökenli Zsa Zsa Gabor isminde genç ve hoş bir kızla tanıştı. Gabor 1936 yılı Macaristan Güzeli’dir. Gabor ile Belge arasındaki ilişki gelişti ve Burhan Asaf Doküman, Gabor’u da alarak 1936 yılında Türkiye’ye geldi; 1937 yılında evlendiler. Gabor evlendiklerinde henüz 19 yaşında bir genç kızdı. İlk eşi olan Belge sayesinde Gabor, Ankara cemiyet hayatının içine girdi. İsmet İnönü’nün eşi ile çay partileri, Atatürk ile dans ettiği balolar, Falih Rıfkı Atay ile kendi kız kardeşlerinden birisi arasında çöpçatanlık çalışmaları gibi, Gabor’un Türkiye’ye bir dönem istikamet veren cümbür cemaat ile ilişkisi oldu.
Gabor’un o dönem Ankara’da oldukça çok dedikodusunun çıkması Evrak ailesini karıştırdı. Hatta Gabor’un bir dönem adı Atatürk ile anılmaya başladı; sonra Gabor da otobiyografisinde Atatürk ile ilişkisi olduğunu bahis edecektir.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun eşi ve Burhan Asaf Evrak’nin ablası olan Leman Karaosmanoğlu’nun anlattığına tarafından dedikodular bini aşınca devreye Başbakan Refik Transparan girdi. Burhan Doküman’den Zsa Zsa Gabor’un eline hizmet pasaportu, cebine de döviz koyup göndermesini istedi. Burhan Asaf Doküman istenileni yaptı. 1941 yılında Zsa Zsa Gabor Türk pasaportu ile Amerika’ya gitti. 1941 yılında, Gabor Amerika’da iken boşandılar.
1939 yılının Ağustos ayında Ankara Radyosu’nda hazırlayıp sunmaya başladığı “Günün Meseleleri” adlı haftalık programı, 1945 yılı başlarına dek devam etmiştir. Büyük alaka toplayan konuşmaların asıl teması II. Dünya Savaşı’dır. Bunun yanı sıra Matbuat Umum Müdürlüğü’nce yayınlanmaya başlanan “Radyo Mecmuası’nın başyazarlarından biri olarak çalıştı.
Matbuat Umum Müdürlüğü’ndeki görevinden 1945’te istifa eden Evrak, Mülkiye Mecmuası ile Vatan Gazetesi’nde ara sıra yazılar yazdı. Bir yandan da Necip Fazıl Kısakürek’in Büyük Doğu Dergisi’nde yazdı. Dergi de toplam beş yazısı çıkan Belge, kısa süre sonra bu gruptan ayrıldı.
Ocak 1946’dan Nisan 1946’ya değin Hürses Gazetesi yazarlığı yaptı. Mayıs ayında Halkçı Parti’ye aza oldu.
1955’deri itibaren 1960’a kadar Demokrat Parti’nin resmi yayınlama organı olan Başarı gazetesinin başyazarlığını yaptı. Başarı gazetesinde DP politikalarına dair, CHP ile polemiklere yoğunlaşan yazılar yazdı. Adnan Menderes göre gazete ayarlamak üzere İzmir‘e gönderildi ve “Halkçı İzmir” gazetesini kurdu. Kurucularla olan ihtilafı sebebiyle 1948 yılında ayrıldığı Halkçı Parti’ye 1953 yılında geri döndü.
1957 yılında Halkçı Parti’sinden namzet olarak Muğla milletvekili olarak TBMM’ne girdi.
Gençliğinde Spartakist görüşlerle girdiği siyasal arenadan sağ muhafazakâr bir perspektifle ayrıldı.
27 Mayıs 1960 darbesine dek Zafer gazetesinde yazmayı sürdürdü. 1960 darbesinin arkasında tutuklandı; yazıları ve konuşmaları sebebiyle yargılandı. 15 Eylül 1961 tarihinde de Yüksek Yargı Divanı’nca Anayasayı ihlal suçundan 15 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı. Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in yayınladığı afla, 27 Ekim 1964 tarihinde hapisten çıktı. Esir kaldığı yıllarda hastalandı. Önce Ankara Numune hastanesinde bir vakit çare gördükten sonradan eşi Marion ile beraber Almanya’nın Bonn kentine gitti ve burada minik bir kasaba olan Bad-Godersberg’e yerleşti.
daha sonra 1967 yılında ölünceye kadar Almanya’da Alman radyosunda çalıştı.
Evlilikleri :
1.eşi: 1918 yılında Almanya’nın Karlsruhe şehrinde Üniversite öğrencisi iken tanıştığı Annamarie adlı bir genç Almanla evlendi.
2.eşi: Burhan Asaf Belge 1926 yılında Hayrünnisa hanım ile evlendi. Ama bu evlilik uzun sürmemiş ve birkaç ay sonra ayrılmışlardır.
3.eşi: Burhan Asaf Doküman 1936 yılında Macaristan güzeli seçilmiş olan Zsa Zsa Gabor ile 1937 yılında evlendi. 1941 yılında boşandı.
4.eşi: 1942 yılında Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun yeğeni olan Cavide bayan ile evlendi. Bu evliliğinden yazar Murat Evrak ( d.16 Mart 1943) adında bir oğlu vardır. Bu evliliğinden de 50’li yıllarda boşandı.
5.eşi: Burhan Asaf Evrak, 1953 yılında Alman asıllı Marion ile evlendi.
Burhan Asaf Belge, 23 Ağustos 1967 tarihinde Almanya’da 68 yaşında kalın bağırsak ve karaciğer kanseri nedeni ile ölmüştür. Mezarı Ankara’da Karşıyaka mezarlığındadır.
