İsmail Hakkı Tonguç Biyografisi
Köy Enstitüleri’nin kurulup geliştirilmesinde büyük rol oynayan eğitimbilimci.
İsmail Hakkı Tonguç, 1893 yılında Bulgaristan‘nın Silistre şehrine emrindeki bugünkü adı Sokol olan Tatar Atmaca Köyü’nde doğdu. Babası Kırım göçmenlerinden Hacı Velioğlu İdris, annesi ise Dobrucalı bir Türk olan Vesile Hanım’dı. Biri kız 8 kardeşin en büyüğü olan İsmail Hakkı Tonguç, eğitim hayatına kendi köyünde başladı ve 4 yıllık ilkokulu bitirdikten sonradan Silistre’de rüştüye’ye devam etti.
Köyünde bir süre tarım ile uğraştıktan sonradan 1914 yılında İstanbul’a artan bir şekilde eğitimine devam etti. Ardındaki Maarif Nazırı Şükrü Bey’in yardımlarıyla parasız yatılı olarak Kastomonu Öğretmen Okulu’na gönderildi. Bu esnada Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı‘na girmesi nedeniyle engebeli bir eğitim hayatı yaşamaktaydı. 5 Mayıs 1916‘da İstanbul Öğretmen Okulu’na geçiş yapt
1981 yılında açılan bir sınavı kazanara Almanya’ya öğrenime gönderildi. 1 Ekim 1918 ile 27 Nisan 1919 tarihleri aralarında Karlsruhe-Ettlingen‘deki Hoca Okulu’nda Türk öğrenciler için düzenlenen özel eğitim programına katıldı. I. Dünya Savaşı’nın bitmesi ile Almaya’daki diğer Türk öğrenciler ile yurda döndü.
İsmail Hakkı Tonguç, İstanbul’a geldikten kısa bir vakit sonra Eskişehir Öğretmen Okulu Fotoğraf-Elişi ve Gövde Eğitimi Öğretmenliği’ne atandı. 1921 yılının Haziran ayında Eskişehir’in Yunanlılarca işgal edilmesi üstüne Ankara’ya gitti. Ülkenin işgal aşağıda olmasından nedeniyle tekrara Almanya’ya dönerek Kalsruhe’de Hoş Sanatlar Yüksek Okulu’nda grafik, tahta işleri ve illüstrasyon eğitiminin yanı sıra Ettlingen Beden Eğitimi Enstitüsü’nde gövde eğitimi derslerine devam etti.
1922 yılında eğitimini tamamladıktan sonra Konya Öğretmen Okulu ve Konya Lisesi’ne eğitmen olarak atandı. Bie süre Ankara, Adana ve Konya’da öğretmenlik yaptıktan sonradan Almanya, İngiltere ve Fransa’da mesleki incelemeler yapmak üzere seminerlere katıldı.
1925 yılında Ankara’da Muallim Mektebi’ne atandıktan daha sonra 11 Mart 1926‘da Maarif Vekaleti Levazım ve Alatı Dersiye Müzesi Müdürlüğü’ne getirildi. Merkezdeki yöneticilerden biri konumuna gelen İsmail Hakkı Tonguç, 10 Temmuz 1926‘dan 26 Ağustos 1926‘ya değin İlköğretim müfettişleri ve ilkokul öğretmenleri için Ankara’da açılan “İş ilkesine dayalı öğrenim kursu” başlatarak tanıdık olmayan eğitimciler ile birlikte Köy Enstitüleri projesinin temelini attı.
1927 yn Engin ve Yalım adında iki çocuk sahibi olmuştur.
1929–1933 yılları arasında Gazi eğitim Enstitüsü’nde etkin görevlerde çalışarak keza öğretmenlik keza de sonra kurumun müdürlüğünü yaptı. 1935 yılında Köy Enstitüleri’nin kurmasını sağlayacak İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne getirildi. Dönemin kültür bakanı Saffet Arıkan ile birlikte hazırladığı raporla Köy Enstitüleri programını hazırladı.
Ertesi yıl Kayseri, Çorum ve Yozgat’a gitgide artarak buralarda eğitmen kurslarıyla ilgili incelemeler yaptı ve 1936‘da Köy Enstitüleri’nin ilki farzedilen Eğitmen Kursu’nu Eskişehir’e emrindeki Mahmudiye’de açtı. 1937 yılında Köy Eğitmenleri yasası çıktıktan sonra İzmir’de ve Eskişehir Çifteler’de birincil köy hoca okulları açıldı. Yurtdışında yaptığı araştırmalar neticesinde kurum geliştirildi ve Hasan Ali Yücel‘in Ulusal Eğitim Bakanı olmasıyla çalışmaları sürat kazandı.
17 Nisan 1940‘da Köy Enstitüleri Kanunu çıktıktan daha sonra açılan kurumlar ile kişisel olarak ilgilendi. 1946 yılında Köy Enstitüleri hakkında açılan davalar sebebiyle görevinden alındı ve Talim Terbiye Kurulu üyeliğine getirildi. Dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü çalışmalarından nedeniyle kendisini taktir etse de ülkenin çeşitli yerlerine sürgün olarak gönderilmesine engel olamadı. Bütün bu olanalar neticesinde 1954 yılında kendi ricası ile emekli oldu.
Hayatının geri kalan yıllarında Avrupa’daki eğitim sistemini incelemekle geçirdi ve 27 Mayıs Devrimi‘nden sonra hazırlanan yeni Tüzük için eğitimle ilgili madde taslakları hazırladı. Bir süredir Almanya’da hastalığı içi çare görmekte olan İsmail Hakkı Tonguç, 24 Haziran 1960‘da Ankara’da vefat etti, cenazesi Ankara Cebeci Gömütlüğü’ne defnedildi.
