Helmuth Theodor Bossert

Helmuth Theodor Bossert Biyografisi

Arkeolog

Alman sanat tarihçisi, filolog ve arkeologdu. Karatepe’deki Hitit kalesi kenti kazıları ve Hitit hiyerogliflerinin tercümesini sağlayan iki dilli yazıtların keşfi ile tanınır

Helmuth Theodor Bossert, 11 Eylül 1889 tarihinde Landau, Almanya’da doğmuştur.

Helmuth Theodor Bossert, 1908 yılında liseden mezun oldu. Strasburg, Freiburg ve Münih üniversitelerinde öğrenim gören Bossert, 1913’te Freiburg’daki Albert-Ludwig Üniversitesi‘nde doktorasını tamamladı. Freiburg Müzesi’nde yardımcı olarak çalışmaya başladı.

1. Dünya Savaşı sırasında Alman Ordusu’nda muhabere protez subay olarak askerlik görevini tamamladı. 1. Dünya Savaşı‘ndan sonradan Girit yazısının ve Hitit hiyeroglifinin çözümü konusunda incelemeler yaptı. 1919-1934 arasında Berlin Üniversitesi‘nde Yakındoğu dilleri ve kültürleri dersleri verdi. Bu dönemde Avrupa ırk sanatlarından eski Girit uygarlığına dek değişik konularda on beşe yakın kitap yayımladı.

Savaş karşıtı duruşu nedeniyle, dönemin Almanya’sında yükselişte olan Nazi yönetimi ile zıt akıl, aldığı misafir etme üzerine 1933 yılında Türkiye‘ye giderek Üniversite reformu ile birlikte İstanbul Üniversitesinde ders vermeye başladı. Bu yıllarda Almanların Boğazköy’de yaptıkları kazılara Bavyera Bilimler Akademisi adına katıldı. Nişantaş kaya yazıtındaki hiyeroglifi ve Yazılıkaya kabartmalarını inceledi.

1934 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne profesör olarak atandı ve sonra kürsüye dönüşen Arkeoloji Enstitüsü müdürlüğüne getirildi. 1942-1959 yılları aralarında Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Kürsüsü başkanı olarak atama yaptı.

1945 yılında ise İstanbul Üniversitesi namına, eskştırmak amacıyla, küçük bir gezgin gurubuyla bir yolculuğa çıkar. Bu yolculuğu sırasında Feke yöresinde göçebe Yörüklerden, Kadirli yakınlarındaki Karatepe’de bir aslanlı abidenin olduğunu öğrenir. Ancak, mevsim koşulları elvermediği için yollarına devam edemeyip İstanbul’a geri dönerler.

1946 yılı Şubat ayında yaptığı ikinci seyahatte, Kadirli ilçesinin 22 km. güneydoğusuna düşen dağlık bölgede, bugün Karatepe-Aslantaş diye anılan M.Ö. VIII. ve VII. yüzyıla tarihlenen bir geç Hitit kalesinin varlığını ortaya çıkarır. Bu, 1951 yılına kadar sürecek olan Karatepe keşfinin birincil adımıdır. Karatepe keşfi ve ardından elde edeceği başarılar, Bosert’i ilim tarihine geçirecek ve uluslar arası bir üne kavuşturacaktır.

II. Dünya Savaşı çıkınca Nazi Almanyası’na dönmedi. 1947 yılında da Türk vatandaşlığına geçti.

Helmuth Theodor Bossert, Türk vatandaşlığına geçtikten bir zaman daha sonra, konferansları sırasında tanıştığı Hürmüz Hanım’la evlendi. İlk evliliğinden de Eva-Maria Bossert (d.1925) adında bir kızı vardı.

Bossert 1947 Eylül ayında, kazıya açılmak üzere ekibiyle birlikte üçüncü kez Karatepe yolculuğuna çıkar. Bu kere yanına, demin evlendiği eşi Hürmüz Hanım’da vardır. Bossert ve ekibi Karatepe kazılarında, dünyadaki tüm Hititologların hayali olan, benzer içerikteki çift dilli metni, Fenike yazısı ve Hitit Hiyeroglifiyle yazılı yazıtları bulur. Bu buluş o güne kadar çözülememiş olan Hitit Hiyerogliflerinin çözümü için büyük bir adım olup, kazıbilim dünyasında, Napolyon dönemindeki Champollion’un üç dilli Rosetta Taşı keşfiyle karşılaştırılır ve onun dek meşhur sayılarak büyük akustik uyandırır. Bossert, kazı sonrası yaptığı çalışmalarla Hiyerogliflerin çözümünde de kayda değer başarılar elde ederek, bu alanda dünyadaki altı bilim adamı arasında yer alır. Eşi Hürmüz ise, kazı boyunca ve ardından, eşi Bossert’in yanına bir fotoğraf albümünhi keşfe tanıklık etmiştir.

Eşi Hürmüz Hanım’ın rahatsızlığı nedeniyle evine ve eşine daha fazla zaman bozmak isteyen Bossert, İstanbul Üniversitesindeki görevinden 1959 yılında emekliye ayrılır. Eşinin rahatsızlığını rahatlatmak için, kimi zaman Büyükada’da fayton gezileri, kimi vakit kısa seyahatler ya da benzeşen dost ziyaretleri yapar. Ama ne eyvah oysa Hürmüz Hanım’ın rahatsızlığı giderek artar. Ve sonunda onu Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’ne yatırmak zorunda kalır.

Profesör Helmuth Theodor Bossert, 1947 yılından beri hiç yalnız bırakmayıp bütün kazılarına ve gezilerine beraberinde götürdüğü eşini, hastanede yattığı sürece de hiç yalnız bırakmaz. Gün fazla, Cihangir Tavukuçmaz Sokaktaki evinden Taksime, oradan da Bakırköy’deki hastaneye eşine gider. 1961 yılının soğuk bir 5 Şubatında, yine eşini ziyaret etmek için evinden dışarı çıkar. Taksim meydanına varır, yolculuk parkının karşısındaki dolmuş duraklarına içten yönelir. Aniden ayağı kayar, düşer… Ve düştüğü yerden yeniden hiç kalkmaz.

Bossert, 1946 yılında Osmaniye’nin Kadirli ilçesindeki Karatepe’de Halet Çambel ve Uluğ Bahadır Alkım‘la birlikte araştırmalara girişti. 1947 yılında başlayan kazı çalışmalarına 1952 yılına değin Bossert, 1952 yılından sonra da Halet Çambel başkanlık etti.

Helmuth Theodor Bossert, Karatepe’de ayrıca Fenike yazısı, keza Hitit hiyeroglifiyle yazılı çift dilli (bilinguis) yazıtlar buldu; bilinen Fenike dilinin yardımıyla Hitit hiyeroglifini çözdü. Onun bu başarısı, o güne dek okunamayan yüzlerce belgenin okunabilmesini sağladı.

Bossert, Türkiye’deki bilimsel arkeoloji eğitiminin önceliğini yaptı. Araştırmaları ve yayınlarıyla olduğu kadakıda bulundu. Çok üretken bir bilim insanı olan ve 1959 yılında emekli olan Bossert 34 kitap ve 107 makale yayımlamıştır. Türk Insanlar Sanatı adını vermeyi düşündüğü bir kitabı da ölümüyle yarım kalmıştır.

Helmuth Theodor Bossert, Güneydoğu Anadolu’da bir Geç Hitit kalesi olan Karatepe’de kazılar yaparak Hitit hiyeroglif yazısının okunmasını karşılayan iki dilli yazıtlar bulmuştur.

Helmuth Theodor Bossert, 5 Şubat 1961 tarihinde İstanbul’da 72 yaşında ölmüştür.