El Greco
El Greco Biyografisi
El Greco, 1 Ekim 1541 tarihinde Yunanistan’da Girit Adası, Kandiye şehrinin Fodele Köyü’nde doğmuştur. O tarihlerde Venedik idaresinde olan Girit’te doğdu. Bizans sanatı üslubunda eğitim fark etti. Ana adı Domenikos Teotokopulos olan El Greco 26 yaşında 1567 yılında Venedik‘e, 1570 yılında da Roma‘ya gitti ve rönesans üslubunda da fotoğraf eğitimi aldı. Sanat tarihine kısaca El Greco, yani «Yunanlı» olarak geçti.
El Greco, 1567 yılında Venedik’e gittiğinde San Georgio Kilisesi veya Yunanistan’dan gelen sanatçıların Bizans tarzı dini resimler yaptıkları Rio dei Greci dolaylarındaki bir atölyede çalıştı.
Ünlü artist Titian’ın atölyesine girdi. Titian, El Greco’taki iç alemi görmüş, atölyesinde çalışmasına müsade vermişti. «Venedik Okulu»nun en büyük temsilcisinin yanında, birincil iş olarak Titian’ın eserlerini kopya etti. Titian’ı öylesine benimsedi oysa, hayatı her tarafında etkisinden kurtulamadı. Fırça çalışmalarında özellikle Tintoretto’nun tekniğini taklit etmeye çalıştı. İki yıl Titian’ın yanına çalıştı, sonra Roma’ya gitti.
El Greco, 1570 yılında da Roma‘da bir atölye açtı ve maniyerizm etkisinde çalışmalar yaptı. Kısa bir vakit sonradan Jacopo Bassano ve bilhassa Tintoretto’nun etkisinde kaldı.
1570’te İtalya’da Makedonya’lı minyatür ressamı Giulio Clovio, Viterbo’da yer alan Kardinal Alessandro Farnese’ye şöyle bir mektup yazdı: «Titian’ın öğrencisi olan Girit’li bir genç usta Roma’ya gelmiş bulunuyor. Naçiz kanaatime kadar bu genç yakın bir gelecekte tüm çağdaşlarını geride bırakacaktır. Hele son haftalarda yaptığı kendi portresi, tüm Romalı ressamları hasetten çatlatacak mükemmelliktedir. Bu istidatlı gence mükemmel sarayınızda bir yer ayıracağınızdan eminim».
Roma’da bu Makedonyalı ressamın yanında kalıyordu. Sonradan Kardinal Alessandro Famese’nin sarayına taşındı. Roma’da bulunduğu 1570-1577 yıllarında Raffaello Santi ve Michelangelo Buonarroti‘nin eserlerini inceledi.
Portrecilik konusunda ilhamını Tintoretto’yla Paolo Veronese’dan aldı. 1570 – 1572 yılları arasında Kardinal Alessandro Famese’nin ve kütüphanecibaşısının tablolarını yaptı. Bu portrelerin mükemmelliğine erişecek bir çağdaşı yoktu.
Roma’da tanıdığı İspanyolların öğütleri üzerine, İspanya kralı II. Felipe’den sipariş almayı ümit ederek ve 1576 yılı sonlarında Venedik’te görülen veba salgını üstüne bu memleketten kaçmaya karar verdi. Böylece 1577 başlarında amcası ve yardımcısı ile birlikte İspanya’ya Madrid’e gitti.
1577 yılında, İspanya’da Madrid’de İspanya kralı II. Felipe’nin «Escurial» adlı sarayında resimler yaptı. Gerçekte birer şaheser olan resimleri kral beğenmedi. Bağımsız düşünceler taşıyan ressama başka meslek vermedi. O da Madrid’e 80 km. uzaktaki Toledo’ya yerleşti. El Greco, bundan sonra Madrid’e gitmedi ve ölene değin Toledo’da kaldı.
1577 yılında, İspanya‘da Toledo’da Jerónima de Las Cuevas ile evlendi. 1578 yılında kendisi gibi artist olan Jorge Manuel Theotocópuli adında oğlu oldu.
1586 yılında Santa Tome kilisesi için yaptığı “Orgaz Kontunun Toprağa Verilişi” adlı büyük kompozisyonu eser boyutu bakımından olduğu dek, El Greco’nun Venedik resminin etkisinden sıyrılarak kendi öz üslubuna kavuştuğunu göstermesi bakımından da önemlidir.
El Greco’nun yaptığı mihrap arkalığının uyandırdığı ilgi üzerine şehrin kilise ve manastırlarının o kadar birçok için sanatçıdan eser istendi. Kendisine sipariş edilen tablolar yüzünden El Greco aleyhine o kadar çok davalar açıldı, aynı zamanda sanatçının etkisi büyüktü. Toledo Belediye Sarayının inşasının bile ona verildiği sanılıyor. El Greco, başta ekspresyonizm olmak üzere modern fotoğraf akımlarını etkilemiş ve Velazquez ile birlikte İspanyol resminin en büyük ustası sayılmıştır.
Dindar olmasına rağmen ifrat derecedeki softa zihniyetten yaka silkmeye başlamıştı. Yahudilerin ve Afrikalı Arapların sürülmesinden sonradan meslek hayatı durmuş, büyük kasaba bir mezar sessizliğine gömülmüştü. İnsanlar ve kitaplar açık meydanlarda yakılıyor, sanatın işlediği konuları mutlaka dinden alması şart koşuluyordu. Ticari değeri olan resimler yerine din ve inanç batmış tablolar yaptı. Sipariş edilen portrelerin parasını daima muntazam alamadı.
El Greco’nun dramatik ve ekspresyonist üslubu çağdaşlarınca bütün olarak anlaşılamadı ve oysa 20. yüzyılda bütün olarak takdir edildi. Usta, dışavurumculuğun ve kübizmin öncüsü olarak kabul edilir. Kişiliği ve eserleri Rainer Maria Rilke ve Nikos Kazancakis gibi edebiyatçılara ilham kaynağı olmuştur.
El Greco genel fotoğraf akımlarından bağımsız, şahsına özgü bir ressam olarak yorumlansa da, resimlerindeki uzun figürler ve alışılmadık renk seçimi, batı resmiyle Bizans resminin bir bileşimi olarak kabul edilir.
El Greco, 7 Nisan 1614 tarihinde Toledo, İspanya’da 73 yaşında ölmüştür. Santa Domingo Kilisesine gömüldü. Oğlu Jorge Manuel, babasının tüm resimlerini tasnif etti. 200’e yakın tablo toplandı. Koyu bir taassubun tesiri aşağıda yaratıldıkları halde bunlar, bugün inancı ne olursa olsun, her resim severin hayranlıkla seyredeceği eserlerdir.
El Greco’nun resmettiği dantel yakalı bu soylunun kim olduğu halen bilinmemekle birlikte meşhur komutan Juan de Silva ya da Toledo Belediye Başkanı olabileceği düşünülmektedir. Fotoğraf İspanyol Rönesansı’nın ve El Greco’nun başyapıtlarından olup El Greco bu devlete ait Toledo’ya yerleştiği birincil yıllarda yapmıştır. Resimdeki düşey manzara ve elini tutuşun doğallığı dikkat çekicidir. El Greco’nun, elini sıralama biçiminden yola çıkarak bir vicdan azabı, tövbe ya da ant ifadesi vermeye çalıştığı düşünülmektedir.
