Ahmed Sencer
Ahmed Sencer Biyografisi
Büyük Selçuklu Devleti‘nin 8. ve son sultanıdır.
Ahmed Sencer, 1086 yılında Sincar’da doğmuştur. Dedesi Büyük Selçuklu Devleti‘nin ikinci sultanı Yüksek Dağ Arslan’dır. Annesi cariye kökenli Taceddin Seferiyye Hatun, babası Büyük Selçuklu Devleti‘nin üçüncü sultanı Melikşah’dır. Minik yaşından itibaren devlet tecrübesi kazanan Sencer, ağabeyleri Berkyaruk ve Muhammed Tapar zamanında devlet hizmetinde bulunarak, doğuda meydana çıkan isyanları bastırdı. Buradaki başarıları üstüne Horasan melikliğine atama edilen Sencer, Haziran 1102’de Selçuklu Devleti’ne saldırgan Karahanlı Hükümdarı Kadir Han’ın saldırılarını bertaraf etti. Hem Gaznelileri, Selçukluya bağladı.
Babası Melikşah, 19 Kasım 1092 tarihinde 37 yaşında Bağdat‘da karısı göre zehirlenerek öldürüldükten sonradan sırasıyla başa geçen I. Mahmud (1092-1094), Berkyaruk (1094-1105), Müizzeddin Melikşah (1105-1105) ve Mehmed Tapar (1105-1118) dönemlerinde Büyük Selçuklu Devleti gücünü ve eyaletlerdeki merkezi denetimini artan bir şekilde yitirdi. 1118’de tahta çıkan Ahmed Sencer’in ülke topraklarını baştan birleştirme çabası da başarılı olduysa da devlet hiçbir süre Melikşah dönemindeki sınırlarına ve otoritesine kavuşamadı.
Abisi Berkyaruk 1094 yılında sultan olduktan daha sonra 1097 yılında 12 yaşında olan Ahmed Sencer’i Merv şehrinde merkezi olan Horasan valiliğini verdi. Ahmed Sencer bundan sonra 1097-1118 döneminde neredeyse 20 yıl devamlı olarak Horasan’ı idare etti ve Horasan’da bağımlı Horasan Selçuklu Devleti sultanı oldu. Ahmet Sencer Horasan valiliği sırasında 1102’de Kaşgar’dan ilerleyen Ebrail Arslan Han’ı Tirmiz civarında yendi ve Kaşgarlı istilacıyı geri püskürtmeyi başardı
26 Şubat 1105’de Sultan Berkyaruk öldü. Sultan almak için kendine mirasçı olarak daha yaşı minik oğlu olan Müizzeddin Melikşah’ı seçmişti ve o II. Melihşah olarak Selçuklu Sultanı oldu. Lakin iktidar amcası olan Muhammed Tapar elinde idi. O sene geçmeden Muhammed Tapar kuzenini tahttan indirip Büyük Selçuklu Devleti Sultan’ı olarak devleti idareye başladı. Muhammed Tapar 4 Nisan 1118’de ölünce Büyük Selçuklu Devleti’nde anarşi ve taht kavgası baştan başladı. Muhammed Tapar yerine Irak’da oğlu olan II. Mahmud Büyük Selçuklu Devleti Sultanı ilan edildi.
Horasan Valisi olan Ahmet Sencer yeğeni II. Mahmut’un Sultan olmasını ve kendisinin de yeğenine bağımlı olarak Horasan’ı yöneticilik etmesini kabul etmedi. Horasan’da Ahmet Sencer Sultan olarak bildiri edildi. Sencer Horasan ordusuyla Irak‘a II. Mahmut üstüne yürüdü. Sencer ve Sultan II. Mahmut arasında yapılan muharebede Sencer galip geldi.
Ahmed Sencer, devletin merkezini de Irak-ı Acem’den Horasan’a nakletti. Bundan sonra çevresinde büyük savaşlar ve fetihler yapan Sultan Secer, Sultan-ül A’zam unvanını kazandı. 1132’de Karahanlıların, 1136’da Gaznelilerin, 1141’de Karahitayların ve 1147’de de Harezmlilerin isyanını bastıran Sencer, 1152 yılında da Gurluları mağlup etti.
Ama Sultan Ahmed Sencer 1153 yılında Oğuz Yabgu ile daha önceki anlaşmalara uymayarak takvim 20 bin koyun tazminatı vermedikleri için Belh’te yaptığı savaşı kaybedince esir düştü. Ahmed Sencer, esaret aşağıda sultan almak istemediğinden, sultanlığı terk ederek Merv Hankahı’na kapandı. Buradaki 3 takvim esaretten daha sonra Nisan 1156’da kurtarıldı. Ama 29 Nisan 1157’de 71 yaşındayken Merv’de vefat ederek, kendi yaptırdığı türbeye defnedildi.
Bilim adamlarına sahip çıkan ve bilimi teşvik eden Sultan Sencer’in döneminde, Horasan tüm İslam dünyasına ve Anadolu’ya din ve bilim adamı sevkeden bir merkez olmuştu.
Ahmed Sencer, 1097-1118 tarihleri arası Horasan Selçuklu Sultanı, 1118-1153 döneminde Büyük Selçuklu Devleti‘nin son sultanıdır.
Ahmed Sencer, 29 Nisan 1157 tarihinde Türkmenistan, Merv’de 71 yaşında ölmüştür. Büyük Selçuklu Devleti bu nedenle sona erdi. Bu tarihten sonra Büyük Selçukluların toprakları büyük ölçüde Harzemşahların denetimi altına girdi.
Daha önce bağımsızlıklarını duyuru etmiş olan Selçuklu hanedanın kurduğu devletlerden yalnızca Anadolu Selçuklu Devleti, yüz yılı aşkın bir vakit daha ayakta kalabildi.
Keza devletin gerilemesinin sebepleri aralarında Haçlı Seferleri, Fâtımîler ile olan çatışmalar, Hasan Sabbah‘ın Bâtınîlik propagandaları ve Oğuz boylarının ayaklanmaları sayılabilir. Bunun sonucunda ise Abbâsî halifeleri Selçuklu egemenliğinden kurtulmak için bazı araştırmalar yürütmüştür. Bunlar Selçuklu Devleti’nin yıkılmasına niçin olan etkenler ve nedenlerdir.
