Ahmet Cevdet Oran
Ahmet Cevdet Oran Biyografisi
Osmanlı Devleti’nin birincil yayıncılarından birisi olarak 1894’ten itibaren çıkarılan ve gazetenin kurucusu ve başyazarı olarak İkdam Gazetesi’ni yayınladığından “İkdamcı” diye anılır. Türkçülük akımının önde gelen savunucularındandır.
Ahmet Cevdet Oran, 1862 yılında İstanbul’da Aksaray’da doğmuştur. Babası, İstanbul’un ünlü tütün tüccarlarından Hacı Ahmed Efendi’dir. İlköğrenimini Kaptan paşa Rüşdiyesinde yaptı. Mülkiye’yi (Siyasal Bilgiler) birincilikle bitirdikten daha sonra, Hukuk Mektebine de (Hukuk Fakültesi) gitti ve bu okulu da birincilikle bitirdi. Hukuk Fakültesinin son yıllarında Arapça ve Fransızcaya çalıştı. Farsça eğitimi de bölge Ahmet Cevdet kendi gayretiyle de Almanca ve Rumca da öğrendi.
Daha yirmi bir yaşında iken bildiği diller doğru Tercümân-ı Hakîkat gazetesine 1883 yılında mütercim ve muharrir olarak çalışmaya başladı. böylece birincil yazıları bu gazetede yayımlandı. Bu yıllarda arada Takvîm-i Vekayi‘de de yazıları çıkmaya başladı ve bir süre bu gazetenin yazı kurulunda görev aldı. sonra Tömbeki Rejisi’nde ve Osmanlı Bankası’nda memur olarak çalıştı. sonra hariciye Nezareti idaresinde çalışmaya başladı. Hariciye Nezaretinde çalışırken Çar II. Nikolanın tahta çıkışı münasebeti ile 1894 yılında Rusya’ya dışarı giden ekibin içinde yer aldı.
Rusya’dan döndükten sonra özgür gazeteci olarak çalışmaya başladı. Devrin en kayda değer gazeteleri olan Sabahleyin, Tarîk, Saâdet gazetelerinde başmuharrir oldu. Bu yıllardaki yazıları ile dikkatleri üstüne çekmeyi başarmıştı.
5 Temmuz 1894’te İkdam gazetesini kurarak İkdam’ı çıkarmaya başladı. Sabahtan Gazetesinin şiddetli saldırılarına karşın İkdam Gazetesini ayakta tutmayı başardı. Bu tarihten sonra uzun bir müddet yayında olacak olan İkdam Gazetesinin sahibi olduğu için İkdamcı Cevdet olarak anılmaanında bundan başka İkdam Kütüphanesi kurarak değerli birçok eseri, bu arada Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin birincil altı cildini yayımladı.
Karşı Taraf Gazetelerin Tarik, Sabah ve Tercüman’-ı Hakikat Gazetelerin yoğun saldırılarına rağmen İkdam Gazetesini devrin kayda değer kalemlerinin de desteği, Milli Edebiyatçıların da gayreti ile 1908 yılına kadar yayında tutmayı başarmıştı. Hatta bu gazete İstibdat idaresinin en manâlı üç gazetesinden birisiydi. İkdam’ın baş sayfasında “Siyasi İlmi Türk Gazetesidir” ibaresi vardı. İkdam’da Türkçülük düşüncelerini ve dilde sadeleşme konularını işliyordu. İkdam’da telif romanlar, iç dış haberler, siyasi yazılar, ilmi çalışmalar, bilim, kültür ve politika ile ilgili fazla çeşitli yazılar çıkıyordu. Lakin 1908 yılında İktidarı ele geçiren İttihatçılara rakip olduğu ve öncesinden beridir onlar karşısında yazılar yazdığı için II. Meşrutiyet’in ilânından, 31 Mart Vakası’nın arkasından 1909 yılında Avrupa’ya kaçmak zorunda kaldı.
İlk önceleri bir müddet Fransa Nis’te kaldıktan sonra, İsviçre’ye yerleşti. Lakin İkdam gazetesi yayına devam ediyor, Ahmet Cevdet Oran da Avrupa’dan İkdam gazetesine yazılarını yollamaya devam ediyordu. Lakin Avrupa’dan yolladığı yazılarda siyasete karışmamaya özel gayret ediyordu. Türkçülük ve Turancılık düşüncelerini savunan yazıları dikkat çekmeye devam ediyordu. İkdam fazla sayıda muhariririn ve yazarın eserlerini, yazıların, romanlarını paylaştığı ve fazla sayıda yazar ve muharirin yetiştiği bir okul haline gelmişti.
gerçi İttihatçıların baskısı ile 26 Şubat 19iştirmek zorunda kalmıştı. Lakin kısa bir vakit daha sonra bitmiş İkdam olarak yayınına devam etmeyi de başarmıştı. 1. Dünya Savaşı yıllarında İsviçre’de yaşıyor, siyasetten uzaktan yazılarını İkdam’a yolluyor, Türklük, Milliyetçilik konularında yazıları çıkıyor, Devletini destekleyen, Ulusal Mücadelenin kazanılmasını istek eden konularda yazılar yazıyordu. Millî Uğraş yıllarında İkdam ve kadrosuyla birlikte Millî Mücadele’ye takviye vermeye çalıştı.
1923 yılında Cumhuriyet ilân edilince Türkiye’ye döndü. İkdam’da tekrar başyazarlığa başladı. Bu yıllarda ülkemizin ticari, zirai ve iktisadi kalkınması ile ilgili önemli yazılar yazdı. 1925 yılında Türkiye’nin madenleri ile ilgili yazıları çıkmaya başladı. Bu yazıları ile İsmet İnönü’nün zeka takdirine vesile olmuştu.
Gazetede yayımlanan bir haberden dolayı Hüseyin Cahit ve Tarif Gazetesinin baş yazarı Ebuziya Velut ile birlikte İstiklâl Mahkemesi’ne verildi. Suçsuz olduğu anlaşılarak beraat etti. Ama bu mahkemeden daha sonra siyasetten ayrıntılarıyla uzaktan kaldı. Bu olaydan sonradan Gazetesini de kapattı. İkdam gazetesi 31 Aralık 1928’e değin 11.384 rakam yayımlandı.
1935’te Ankara’da yapılan I. Matbuat Kongresi’ne katıldığı gün çok heyecanlanarak kalp krizi geçirdi ve ertesi gün, 27 Mayıs 1935’te Ankara da öldü.
Gazetecilik yanında yayıncılıkla da yazan Ahmet Cevdet, “Malumat’ı Fenniye “ adlı eseri dışarıya matbu bir eser yazmadı. Malumat’ı Fenniye “ adlı eseri ise öğrenciler için hazırlanmış, insan vücudu kemikler ve hastalıklar üzerine yazılmış asistan bir elerin sayfalarında kaldı. Kitap haline gelebilecek bir çalışması da olamadı Ama İkdam Kütüphanesi adı aşağıda böylece fazla faydalı kitabı yayınlama ve eğitim dünyamıza kazandırdı.
Yayıncı olarak Osmanlı Tarihinin ve Divan Edebiyatının seçkin eserlerini İkdam Kütüphanesi Serisi adı aşağı yayımladı. Bu yayımları Türk Kültür tarihi açısından oldukça kayda değer oldu. Bu seride: Sâlim, Rıza, ve Latîfî “tezkireleri”, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nin ilk altı cildi, Şemseddin Sâmi’nin “Kamûs-ı Türkî’si”, Bursalı Mehmed Tâhir’in “Türklerin Ulûm ve Fünûn’a Hizmetleri”, Kemalpaşazâde’nin “Divan’ı”, Ali Şir Nevai’nin “Muhâkemetü’l-lugateyn’i”, Necip Âsım’ın “Orhun Âbideleri”, “En Eski Türk Yazısı ve Büyük Türk Tarihi”, (Seydi Ali Reis’in “Mirat’ül Memalik”, Gelibolulu Mustafa Ali’nin “Heft Meclis”, Karsizade Mehmet Cemalleddin Efendi’nin “Ayine-i Zürefası”,) eserleri yayımlandı.
Yazılarında sade bir dil kullandı. Türkçülüğü ve Türkçeciliği, hem yazı dilinde ayrıca de sosyal hayatında ölene kadar sürdürdü. İkdam Gazetesini Türkçülerin Türkçülüğün başlıca yayın organı haline getirdi. İkdam Gazetesinde Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmut Ekrem, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Rasim, Cenab Şahabeddin, Halid Ziya Uşaklıgil, Samipaşazade Sezai, Hüseyin Daniş, Fatma Aliye, Samih Rıfat, Hüseyin Kâzım, Veled Çelebi, Ahmet Refik, Ahmet Hikmet, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ahmed Naim, Necip Âsım ve daha birçok yazarın roman, hikâye ve yazılarına yer verdi. İkdam Gazetesi devrin en manâlı yazarlarının yazılarının çıktığı bir gazete olmuştu. İkdam Gazetesi devrin en çok satan gazetesi haline de gelmişti.
II. Meşrutiyet’in ilânından daha sonra rotatif baskı makinesini Türkiye’ye birincil getiren ve bu zorlama tekniği Türkiye’de uygulayan ilk gazeteci oldu. Bu Nedenle gazeteciliğin gelişimine manâlı bir katkısı da olmuş, İkdam’ın sayfalarını çoğaltmış ve gazeteciliğe yeni ebat kazandırmıştı.
Ahmet Cevdet Oran, Mal Varlığı-i Funun, Fecr-i Ati, Milli Edebiyat dönemi birincil Türk yayıncılarından; Türkçülük akımının basın alanındaki ilk temsilcilerinden Rotatif baskı (yuvarlak klişe ile yapılan) baskı tekniğini Türkiye’de deneyen birincil yayıncıdır.
Ahmet Cevdet Oran, 27 Mayıs 1935 tarihinde Ankara’da kalp kriziden 73 yaşında ölmüştür.
