Ahmet Mithat Efendi

Ahmet Mithat Efendi Biyografisi

Edebiyat, tarih, coğrafya, ziraat, iktisat alanlarında eserler vermiştir. Edebiyat gerçekleştirmek için değil, okuma zevki telkin etmek ve halkı eğitmek gayesiyle yazmıştır.
Ahmet Mithat Efendi, 1844 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun istanbul’unda Tophane semtinde Karabaş Mahallesi’nde doğmuştur. Babası . İstanbul Mısır Çarşısı esnafından bezci Süleyman Ağa, annesi bekar çamaşırı diken Nefise Bayan idi. 10 yaşlarında iken babası ölünce abisinin atama yaptığı Vidin’e 1854′te gönderildi ve ilkokula orada başladı. Ertesi yıl İstanbul’a dönerek öğrenimine Tophane Sıbyan Mektebi’nde devam etti. Darı Çarşısı’nda bir aktarın yanına çırak verildi, 1857-1861 yıllarında arasında orada çalıştı. 1861 yılında yeniden Vidin Kasabası’ndaki abisinin yanında, oradan da Niş kasabasına atanan abisi ile birlikte gitti. 1864 yılında üç yıllık Niş Rüştiyesini bitirerek Rusçuk’a bir devlet dairesine Politika Müdürlüğü Türkçe kâtipliği memuru olarak atanmıştır. Çalıştığı dönemde Arapça, Farsça ve Fransızca öğrenmiş ve bu nedenle Tuna Vâlisi Mithat Paşa’nın takdirini kazanmıştır. Bunun üzerine başlıca adı olan Ahmet’in yanında Mithat da eklenerek, bu şekilde anılmaya başlanmıştır.

1866 yılında ağabeyinin yanına tercümanlık göreviyle gittiği Sofya‘da ailesinin ricası üzerine evlendirildi.

Ahmet Mithat Efendi’nin Tuna gazetesinde yazıları yayınlanmıştır. 1869 yılında Mithat Paşa Bağdat Valiliği’ne atanınca o da onunla birlikte gitmiştir. Mithat Paşa kendisini bir basımevi kurmakla görevlendirdi ve Bağdat’ta hem “Zevra” adlı gazetenin yönetmenliği yapmış ayrıca de sanat okulu öğrencileri için fen bilgileri ders kitabı hazırlamıştır.

Abisinin ölümünden daha sonra, 1871 yılında görevinden istifa eden Ahmet Mithat, İstanbul’a dönüp ailesinin geçimini sağlama yükünü üstlendi. “Ceride-i Askeriye” ve “Basiret” Gazetelerinde çalıştı gibi matbaahanesini de kurup eserlerini bastı. Kitapların dizgisi, baskısı, ciltlenmesi, dağıtımı Midhat Efendi tarafından yapılır. Bu kitapların üstünde “Muharririn zâtına bile bile matbaa” cümlesi yer alır. İlk önce kendi evinin aşağıda kurduğu matbaayı kısa zaman sonra Eminönü’nde kiraladığı bir odaya taşıdı. Ahmet Mithat Efendi, “Dağarcık” ve Kırkambar adlı dergiyi ve Bedir, Tayin, Çevirmen-ı Realite adlarında gazeteler de çıkarmıştır.

1872 yılında Namık Kemal ile tanıştı. Dağarcık mecmuasında yazdığı yazılar ve Yeni Osmanlılar’la yakınlığı nedeni ile tepki çekti. Namık Kemal, Ebüzziya Tevfik gibi yazarlarla birlikte Nisan 1873’te Rodos’a sürüldü. 38 ay süren sürgün esnasında çok sayıda eser yayınladı, Rodoslu çocuklara ders verdi. Rodos’da “Medreseyi Süleymaniye” adlı bir ilkokul açtı. İstanbul’da çıkan “Kırkambar” dergisi’ne yazılar gönderdi. 1876′da V. Murat’ın cülûsuyla affedilerek Rodos sürgününden döndükten daha sonra Kabataş’ta yeni bir eve taşındı. Bu yıllarda teyzesinin kızı Fıtnat Bayan ile aşk yaşadı. Bu aşk, mektuplarla sürdürüldü. Mektuplaşmaları 1944 yılında kitaplaştı.

İstanbul’a dönüşünden 15 gün sonra “İttihad” adlı gazeteyi çıkardı. 27 Haziran 1878’de çıkarmaya başladığı “Çevirmen-ı Realite” gazetesi 1921 yılına kadar Osmanlı basın tarihinin en uzun ömürlü yayını olmuştur. Zamanla gazetenin yazarları arasına giren Ahmet Cevdet, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Rasim gibi isimler, bu gazetenin sütunlarında ünlü oldular. 1879’da Matbaayı Amire’ye müdür olarak devir edildi.

1880 yılında Beykoz’da bir çiftlik satın aldı. Arazisinden kaynayan suya “Sırmakeş” adını verdi ve şişeleyerek içme suyu satışı başlattı. Boğaza nazır Beykoz kıyısında bir yalı satın alarak orada oturmaya başladı.

1888’de “Gümüş İmtiyaz Madalyası”, 1889’da “Bâlâ Rütbesi” ve ikinci dereceden “Mecidî” aldı. 1888’de Türkiye temsilcisi olarak Stockholm’daki VIII. Müsteşrikler Kongresi (Doğu Bilimleri Kongresi)’ne katıldı. Dönünce gözlemlerinden yola çıkarak “Avrupa’da Bir Cevelan” kitabını yayımladı. 1895′te Meclis-i Umur-ı Sıhhiye ikinci reisi oldu. 1895′te Sabahleyin gazetesinde yayınlanan “Dekadanlar” başlıklı yazısıyla Mal Varlığı-i Fünun‘u eleştirdi.

Emekliye ayrıldıktan sonradan zeka Bakanlar Kurulu’nun özel kararıyla Darülfünun’da genel tarih, felsefe tarihi; Darülmuallimat’ta tarih ve eğitim bilim dersleri; Medreset-ül-Vaizin’de dinler tarihi dersleri verdi; ayrıca Darüşşafaka’da gönüllü olarak öğretmenlik yaptı.

Tanzimat dönemi yazarlarındandır. En çok eser yazan yazarımn eseri vardır. Başlıca ilgi alanları, gazetecilik, romancılık ve hikâyeciliktir. Sade bir dille yazdığı romanları ise serüven, aşk, polisiye, tarih gibi değişik türleri içerir. Fazla üretken olduğundan “Yazı makinesi” olarak da bilinir. İlk hikâye örneklerimizden biri farzedilen 25 kitaplık dizi “Letaif-i Rivayet”i yazmıştır.

Romanlarında olayın akışını keserek okuyucuya bilgiler de vermiştir. Bunda ama amacı halkı eğitmektir.

Ahmet Mithat Efendi, 28 Aralık 1912′de İstanbul’da 68 yaşında ölüm etmiştir.

ESERLERİ:
ROMAN-ÖYKÜ:
1869 – Kıssadan Hisse (öykü)
1870 – Letaif-i Rivayat (25 kitaplık hikaye dizisi)
1. Suni’fi Zann(1870)
2. Gençlik (1870)
3. Esâret (1870)
4. Teehhül (1870)
5. Felsefe-i Zenân (1870)
6. Gönül (1870)
7. Mihnetkeşân (1870)
8. Firkat (1870)
9. Yeniçeriler (1871)
10. Ölüm Allâhın Emri (1873)
11. Bir Reel Hikâye (1876)
12. Bir Fitnekâr (1876)
13. Nasîb (1877)
14. Çifte İntikam (1887)
15. Para (1887)
16. Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar (1887)
17. Diplomalı Kız (1890)
18. Dolabdan Temâşâ (1890)
19. İki Hud’akâr (1893)
20. Emânetçi Sıdkı (1893)
21. Cankurtaranlar (1893)
22. Ana-Kız (1893)

1873 – Hasan Mellah
1873 – Hüseyin Fellah
1873 – Dünyaya İkinci Geliş yoksa İstanbul’da Neler Olmuş
1875 – Yeryüzünde Bir Melek
1875 – Felatun Bey’le Rakım Efendi
1875 – Karı Koca Masalı
1876 – Paris’de Bir Türk
1877 – Süleyman Musuli
1881 – Şenlik
1881 – Az Önce On Yedi Yaşında
1881 – Amiral Bing
1882 – Vah
1882 – Dürdane Hanım
1882 – Acaib-i Alem (fenni roman)
1884 – Cellad
1888 – Eşkıya Montari
1888 – Demir Bey yoksa İnkişaf-ı Esrar
1889 – Gürcü Kızı yahut İntikam
1889 – Nedâmet mi? Heyhât
1891 – Müşahedat (romanın romanı)
1892 – Hayal ve Realite
1895 – Taaffüf (Fatma Aliye ile)
1896 – Gönüllü
1898 – Amerika Doktorları (fenni roman)
1910 – Jön Türk

OYUNLAR:
1871- Yazık br> 1874 – Açık Baş
1874 – Ahz-ı Sar yoksa Avrupa’nın Eski Medeniyeti
1877 – Zuhur-ı Osmaniyan
1877 – Çengi
1884 – Çerkeş Özdenler
1884 – Fürs-i Kadim’de Bir Felaket yahut Siyavuş

DİL KİTAPLARI:
1871 – Durub-ı Emsal-i Osmaniye Hekimiyatının Ahvalini Tasvif

TARİH:
1871-1881 – Kainat (15 kitap,)
1877-1878 – Üss-i İnkilab (2 deri, tarih)
1878-1879 – Tarih-i Umumi (2 cilt,)
1886-1888 – Mufassal Tarih-i Kurun-ı Cedide (3 cilt,)
1913 – Tedris-i Tarih-i Edyan
1913 – Tedris-i Tarih-i Umumi

MAKALE-MEKTUP:
1877 – Menfâ
1878 – Zübdet-ül Hakayık (hatıra-doküman)
1879 – Ekonomi-Politik
1883 – Müntehabat-ı Tercüman-ı Hakikat (3 cilt)
1888 – Arnavudlar ve Solyotlar
1889 – Müntehebat-ı Ahmed Mithad (3 cilt)
1890 – Halla-ü Ukad (mektuplar)

RUHBİLİM:
1881 – Nevm ve Hâlât-ı Nevm
1885 – İlhamat ve Tagligat

Öteki yapıtları:
Üss-i İnkılap ve Zübdetül Hakayık (3 deri, 1877-78)
Müdafaa (3 cilt, 1883-85)
İstibşar (1892)
Beşair
Nizam-ı ilmü din (4 deri)
Şopenhavr’ın Hikmet-i Cedidesi
Volter
Beşir Fuad
Avrupa’da Bir Cevelan (seyahatname, 1890’da yayımlamış)
Menfa (özyaşamöyküsü)