Alfred Bernhard Nobel
Alfred Bernhard Nobel Biyografisi
Alfred Bernhard Nobel, 1833 doğumlu, İsveç‘li kimyager, mühendis, “dinamit”i icat eden bilim adamı. Nobel Ödülleri’nin us babası.
21 Ekim 1833’te varlıklı bir aileden gelen anne Andriette Ahlsell ile mühendis baba Immanuel Nobel‘in üçüncü oğulu olarak Stockholm‘de doğan ve dünyaya gelmeden bir süre önce, babası iflas eden, Alfred Nobel ve ailesi 1837’de Finlandiya‘ya, 1842 yılında da, St. Petersburg‘a taşındı.
St. Petersburg’da, bir atölye açarak büyük galibiyet şampiyon ve Rus ordusu için silah üretmeye başlayan babası Immanuel Nobel ve bakkal dükkanı işletmeye başlayan annesi Andriette, Nobel’in özel öğretmenlerle eğitim görmesini sağladılar.
Doğa bilimleri, fizik ve kimya alanlarına eğilen ve demin onyedi yaşındayken, İsveççe, Rusça, Fransızca, İngilizce ve Almanca‘yı akıcı bir , kendisinin bir mühendis olmasını arzulayan babasının böylece güzel görmemesine karşın, İngiliz edebiyatına ve şiire de yöneldi.
Kimya mühendisliği eğitimi görmesi için babası göre yurtdışına gönderilen ve iki takvim dönem içinde İsveç, Almanya, Fransa ve Amerika‘ya dışarı giden Nobel, Paris‘te bulunduğu vakit her tarafında, dönemin ünlü kimyageri, T. J. Pelouze‘nin laboratuvarında incelemeler yaptığı sırada, kuvvetli bir patlayıcı sıvı olan nitrogliserini keşfeden İtalyan kimyager Ascanio Sobrero ile tanıştı.
1852‘de ailesi kadar St. Petersburg’a geri çağrılan ve nitrogliserin ile ilgili çalışmalarına burada devam etmeye çalışan Nobel, babasının, Rus ordusunun işletmesinden tabanca sipariş etmeyi kesmesi nedeniyle, ikinci kere iflas etmesinin ardından kardeşi Emil ve babası Immanuel ile, öteki kardeşleri, Robert ve Ludvig’i St. Petersburg’da bırakarak Stockholm’e geri döndü.
1863 yılında Stockholm Heleneborg’da, patlayıcı madde olarak nitrogliserini yararlanma yollarını araştırdığı sırasında bir patlama ile laboratuvarının yıkılmasının ve minik kardeşi Emil dahil dört kişinin hayatını kaybetmesinin gerisinde, yılmayarak araştırmalarına devam eden Nobel, 1864 yılında, emeğinin sonucunu aldı ve dinamit barutunu buldu.
Asıl adı gliseril trinitrat olan ve gliserinin, nitrat asidinden meydana gelen ester nitrogliserinin, 1846 senesinde, Sobrero tarafından elde edilip patlayıcı özelliğinin ortaya çıkarılmasının peşinde, 20 sene sonradan, 1866’da, Alfred Nobel, %75 oranında nitrogliserini, %25 oranında emici bir toprak türü olan kieselguhr ile karıştırarak, emniyetli bir patlayıcı olan dinamiti buluş etti. Bu buluşu, Nobel’in kısa sürede tüm Avrupa’da dinamit kralı olarak tanınmasına neden oldu.
Fakat patlama nedeniyle, Stockholm şehri sınırları dahilinde egzersiz yapması yasaklan Alfred Nobel, çalışmalarına Malaren Gölü yakınlarındaki bir mavnada devam etmek durumunda kaldı.
1865‘te iki yeni fabrika açan ve araştırmalarına sürekli Nobel, 1877‘de, Balistit diye adlandırdığı yeni bir çeşit barut üretti.
1879‘da, Paris yakınlarındaki Servan‘da yeni bir laboratuvar kuran Nobel, buradaki çalışmaları sonucunda ve eşit miktarlarda nitrogliserinle, nitroselüloz karışımından oluşan, itici barutu buldu ve bu buluşuna, dumansız barut adını verdi.
Kordit adlı, patlayıcı bir madde konusunda, İngiliz Hükümeti’nin aleyhine dava açması fakat kaybetmesinin arkasından, Fransa’ya karşısında kurulan bir ittifakta, İtalya ile işbirliği yapan Nobel, aleyhindeki kampanyalar sonucunda Paris’ten ayrılarak, laboratuvarını İtalya’nın San Remo şehrine taşıdı ve oraya yerleşti.
10 Aralık 1896’da San Remo’da geçirdiği beyin kanaması sonucu hayatını kaybeden Nobel, 27 Kasım 1895 tarihli, Paris’te yazdığı vasiyetinde, 1 milyon kronunun yeğenleri ve bir dönem aşık olduğu Sofie Hess arasında paylaştırılmasını, 33 milyon 200 bin kronluk geri kalan mirasının da, Nobel Ödülleri’ni enstitüleştirilmesi yönünde kullanılarak, her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir.
Edebiyat, barıştırma, fizik, kimya, tıp ve fizyoloji gibi değişik dallarda insanlığa hizmet etmiş olanlara verilmesi istenen bu ödüllerin vasiyetinde yer alması, önceleri kavga ve görüş ayrılıklarına sebep olduysa da, 1900 yılında İsveç Hükümeti Nobel Vakfı‘nı kurdu ve İlk ödüllerin, Nobel’in 5. ölüm yıldönümü olan, 10 Aralık 1901‘de sahiplerini bulmasının aradından, düzenli olarak verilmeye başlandı.
İlk ödüllerin sahipleri, tıp dalında, Alman Emil Adolf von Behring, kimya dalında, Hollanda’lı J.H. van Hoff, fizik dalında, Alman Wilhelm Conrad Röntgen, edebiyat dalında, Fransız şair Sully Prudhomme ve barışma dalında da, İsviçre’li Jean Henri Dunant oldu.
Nobel Ödülleri’nin düzenli olarak verilmeye başlanmasının arkasından, 1968‘de, İsveç Bankası Alfred Nobel’in anısına bir “ekonomi ödülü” vermeyi kararlaştırdı ve ilk kez 1969‘da bu ödül, Norveç’li Ragnar Anton Kittel Frisch’e verildi.
Orhan Pamuk, 12 Ekim 2006 tarihinde, Nobel Edebiyat Ödülü‘nü kazanarak, bu ödülü şampiyon birincil Türk vatandaşı oldu. 2015 yılında Aziz Sancar, Nobel Kimya Ödülü’nü alarak, Nobel ödülü kazanan ikinci türk vatandaşı olmuştur.
