Ali Rıza Efendi
Ali Rıza Efendi Biyografisi
Mustafa Kemal ATATÜRK‘ün babasıdır.
Ali Rıza Efendi, 1839 yılında Selanik‘te doğmuştur. 1830’larda Söke’den Selanik’e resmileşmiş Türkmenlerden “Kızıl Hafız” lakaplı Ahmet Efendinin oğludur. İlkokulu Abdi Hafız Mahalle Mektebinde okudu. Selanik’te Evkaf İdaresinde ikinci katiplik yaptı. Memurluğu esnasında, Hacı Sofi ailesinden Feyzullah Ağa’nın kızı Zübeyde Hanımla 1871 yılında evlendi.
1876 yılında da Selanik Asakir-i Milliye taburunda subay olarak tahsis aldı. Okuryazar olduğu için geçici olarak üsteğmen rütbesi verildi. Askerliği takriben iki yıl sürdü; Ayastefanos Anlaşması‘ndan sonra askerliğe veda etti.
1878 yılından sonradan Gümrük Muhafaza Teşkilatında memurluk yaptı. Gümrük Memurluğunu, Osmanlı Rumelisi’nin Yunanistan sınırında, Olimpos Dağı eteklerinde, Çayağzı ya da Papazköprüsü denilen dağlık, ıssız, Yunanlı eşkiyanın herkesi haraca bağladığı güvenli olmayan bir sınır geçidinde yapmıştır.
Ali Rıza Efendi’nin tahsis yaptığı gümrüğün tüm işleri kereste ihracatı üzerineydi. Ali Rıza Efendi, görevi esnasında kereste tüccarıyla tanışıp arkadaş oldu. Bu arkadaşlık ona yeni bir meslek kapısı açtı; memurluktan ayrılıp, kereste tüccarları Cafer Efendi ile ortaklık kurup ticarete atıldı.
Ali Rıza Efendi, sonra da kereste ticareti yapmaya başladı. Zübeyde Bayan‘dan 6 çocuğu oldu. Çocuklarından Ahmet (1874-1883), Ömer (1875-1883), Naciye (d.1889) ve Fatma (1872-1875),fazla yaşamadı. Sadece Mustafa (d.1881) ve Makbule Atadan (d.1885) hayatlarına devam edebildi. Naciye’yi de 1899 yılında küçük yaşta veremden kaybettiler.
Kereste ticareti doğru kazanç düzeyi yükselen Ali Rıza, eşi Zübeyde Bayan, çocukları Ahmet ve Ömer’le birlikte, Selanik’in Islahane semtinin Ahmet Subaşı Mahallesi’ndeki bir eve taşınırlar. Günümüzde bu ev müze olarak hizmet vermektedir. Oğlu Mustafa bu evde doğar.
1877 Rus harbinden daha sonra Makedonya çetelerle dolmuş, bundan böyle buralardaki Türklere bakımlı kalmamıştı. Bu siyasi çeteler yüzünden Ali Rıza Efendi’nin ticareti de bozuldu. Kereste ticareti yapamayınca tuz ticaretine başladı, bu işten de ziyan görür görmez yeniden memuriyete dinmek istedi. Fakat başaramadı. Memuriyetten ayrıldıktan sonra giriştiği her ticari faaliyet bu şekilde başarısızlıkla sonuçlanan Ali Rıza Efendi, bu olaylardan fazla etkilenmiş ve büyük bir moral çöküntüsü içinde hayata küsmüş ve ağır bir hastalığa yakalanmıştır
Ali Rıza Efendi, 1889 yılında, tek oğlu Mustafa Kemal ilkokul üçüncü sınıfta okuduğu sırada, hastalanarak öldü.
