Arabistanlı Lawrence

Arabistanlı Lawrence Biyografisi

İngiliz arkeolog, asker, casus ve yazan.

16 Ağustos 1888 tarihinde İngiltere’de Kuzey Galler’de doğan Arabistanlı Lawrence’in belli başlı adı Thomas Edward Lawrence’dır. Oxford Üniversitesi mezunu bir arkeologdur.

1916 – 1918 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu‘na karşı yürütülen Arap isyanında, İngiliz iletişim subayı olarak aldığı atama nedeniyle Arabistanlı Lawrence olarak tanınmıştır.

İngilizlerin Orta Doğu’ya yayma siyaseti istikametindeki faaliyetlerine katılıp, 1910 yılında Türkiye‘ye geldi. Fırat Nehri kıyısında arkeolojik çalışmalar adı aşağıda, Zeugma‘da kazı yaptı, petrol etüdü, siyasi ve etnolojik bilgiler topladı. Mezopotamya, Suriye, Filistin ve Mısır‘ı gezip, Arapça ve İslam adetlerini öğrendi. İngiltere’ye dönüp, 1911’de Oxford’da doktorasını verdi. Her Yerde Orta Doğu’ya dönüp, Arap ülkelerinde çalışmaya başladı.

Ortadoğu’da uzlaşma ve adaletle hüküm süren bir idareye aleyhinde arapları kandırmış ve kışkırtmıştır.

Arapların bir birçok, Osmanlı ve Avrupa’lı devletlerin hakimiyetine karşısında verdikleri hür mücadelesine katkılarından dolayı(!) onu bir millet kahramanı olarak kabul etmektedirler. Britanyalılılar da onu en büyük savaş kahramanlarından biri olarak kabul etmektedirler. Lawrence bahsi geçen dönemi, 1926 tarihli “Bilgeliğin Yedi Sütunu” (Seven Pillars of Wisdom) adlı otobiyografik eserinde anlatmıştır. Kitabında gerçekle gerçek dışı karıştırmaktan hoşgörü aldığı aşikârdır. Kitabında süslü bir anlatımla dile getirdiği iddiaların bir kısmı sonra yalanlanmış ve huysuz kanıt edilmiştir. Türkler hakkında küçük düşürücü bir dil kullanmış, hatta tecavüze uğradığını iddia etmiştir. Daha sonradan bu bahis da yalanlanmış ve çürütülmüştür.

Birinci Dünya Savaşı başladığında İngiliz ordusunda yüzbaşı rütbesiyle vazife aldı. İlk görev yeri olan Kahire‘de İngiliz Askeri Haberalma Servisi için çalıştı. Araplarla olan sıcak ilişkileri Lawrence’ı, İngiliz ve Arap kuvvetleri arasındaki iletişim subaylığı görevi için biçilmiş kaftan kılıyordu. Ekim 1916’da, Arap millî faaliyetlerini rapor etmesi için çöle gönderildi. Vazifesi, İttifak Devletleri safında harbe sokulan Osmanlı Devleti hakimiyetindeki Arap ülkelerinde isyan çıkartmaktı.

Yüzyıllardır Osmanlı hakimiyetinde sulh, sükun ve rahat içinde yaşamış Araplara, kavmiyetçiliğin dini bağlardan daha manâlı olduğu propagandasını yaptı. Arap liderleriyle görüşüp, Osmanlı Devletinden kurtulma zamanının geldiği istikametinde faaliyetlerde bulunuyordu. Mekke şerifi Hüseyin bin Ali’nin oğlu Emir Faysal komutasındaki düzensiz birliklerle birlikte Osmanlı ordusuna karşısında gerilla mücadelesi verdi. Arapları, Medine‘deki Osmanlı muhafız birliklerini şehirden çıkarmamaları konusunda ikna etti. Abdülaziz İbni Suud‘a, İngiltere’den külliyetli miktarda para, tabanca, cephane, donanım ve levazım malzemesi sağladı. Bu Nedenle Araplar, Türk kuvvetlerinin Hicaz’a araç gereç getiren Hicaz demiryoluna yaptıkları saldırılara ağırlık verebildiler. Osmanlı askerleri de hem şehri keza de demiryolunu savunmak ve tamir etmek zorunda kalarak oyalandılar. Lawrence, Akaba ve Şam’ın işgalinde de manâlı rol aldı. Asi Arapları da Yemen, Filistin, Irak cephelerinde İngilizlerin safında yer aldırttı.

Araplarla geçirdiği zaman zarfında, gelenek ve yaşantılarına basmakalıp adapte oldu. Deve ile seyahat edip, sıkı bir arkadaşlık kurduğu Prens Faysal’ın hediye ettiği lokal kıyafetleri giymeye alıştı.

Arap alemini Osmanlılardan ayırıp, İngiltere’nin sömürgesi haline soktu. Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında İngiliz hükümetini, Arapların bağımsızlığının İngilizlerin yararına olduğuna ikna etme konusunda epeyce başarılı oldu.

Lawrence, 1918’de savaş muhabiri Lowell Thomas’ın belgelere dayanan film ve fotoğraflar çekmesine asistan oldu. Savaştan daha sonra bu belge niteliğindeki fotoğraf ve filmlerle dünya turuna meydana çıkan Lowell Thomas, epeyce yüksek kazançlar elde etti. Lowell Thomas’ın Lawrence’ı büyük bir kahraman gibi göstermesi, Lawrence’ın da kendi anılarında bölgede daha önceden yüzlerce İngiliz ajanı tarafından üretilmiş bir çok şeyi kendine mülk etmesi Lawrence’ın fiilen fazla da yargı etmediği bir üne kavuşmasını sağladı.

Lavrens, Birinci Dünya Savaşın daha sonra Osmanlı Devleti yıkılınca, vazifesini tamamlamış olarak İngiltere‘ye döndü.

Birkaç kez adını değiştirdi. John Hume Ross adıyla İngiliz Hava Kuvvetlerine girdi. Ajan olduğu anlaşılınca, uzaklaştırıldı. Thomas Edward Shaw adıyla önce tank birliklerinde, sonra da her yerde Hava Kuvvetlerinde vazife aldı.

“Bilgeliğin Yedi Sütunu” (Seven Pillars of Wisdom)adlı kitabından diğer Çölde İsyan, Darphane adlı kitaplarını ve mektuplarını yayınladı.

Lawrence 26 Şubat 1935’te İngiliz ordusundan emekli oldu. Aynı sene 19 Mayıs 1935 günü Dorsetshire İngiltere’de motosiklet kazasında 46 yaşında öldü.