Avni Dilligil
Avni Dilligil Biyografisi
Tiyatro, sinema oyuncusu ve yönetmen.
Avni Dilligil, Trabzon eşrafından, demiryolcu Ramiz bey ve Servinaz hanım’ın en büyük oğlu olarak 1 Ocak 1908 de o zamanlar Lübnan‘a ast olan derhal İsrail devleti’nin sınırları içinde kalan Hayfa şehrinde doğdu. Babasının görevi sebebiyle çocukluğu Hayfa’dan Batum’a , Edirne’den Samsun’a bir fazla yerde geçti. İlköğrenimini İstanbul’da, Fransız okulu Sant Bazil, ortaöğrenimini Edirne ve İstanbul’da tamamladı. Mercan İdadisi öğrencisiyken, sık sık Şehzadebaşı’na giderek ünlü tiyatro ustalarını izliyordu. Vefa takımında futbol oynadı.
1924 yılında babasının tayini ile Samsun’a dışarı giden Dilligil, orada Samsun Türk Ocağı’nda birincil tiyatro çalışmalarına başladı. Samsun Türk Ocağı’nda başlangıçta Abdülhak Hamit Tarhan‘in benzer adlı oyununda “Eşber” rolünü oynadı. daha sonra Muhsin Ertuğrul‘dan seyrettiği “Cehennem” piyesini sahneye koydu ve oynadı. Sahneye çıkmasına aleyhinde gelen babası onu yaz aylarında lokomotif atölyesine çırak olarak verdi. Ama Karadeniz turnesi’ne meydana çıkan Darülbedayi’nin Samsun da verdiği temsilleri seyreden Dilligil, şöyle düşündü;”İçimde yanan sanat aşkı, her manii devirip evre yaptıracak dek kuvvetlidir”.
Avni Dilligil, Samsun‘dan ayrılıp istanbul’a gitmeye karar verdi. İstanbul’a gelen Dilligil, Galata’da küçük bir otele yerleşti. İlk profesyonel deneyimini bir tuluat tiyatrosunda yapan Dilligil, bu tarz tiyatrolarda yapamayacağını anladı ve 1925’te Eskişehir Cer (TCDD) Atölyeleri’ne tornacı olarak girdi. İki sene sonradan 1927 de giriş sınavlarını kazanarak İstanbul Şehir Tiyatrosu (Darülbedayi )oyuncu kadrosuna katıldı. Sahneye ilk önce 1927’de Şehir Tiyatroları’nda “Hamlet” oyununda figüran olarak çıktı. Aynı sene Muhlis’in çocukları ve 1929 tarihinde ise Süreyya 0pereti’nde değişik oyunlarda oynadı. Arkasından Raşit Rıza grubu’na geçerek Sanat çevrelerine adını ilk duyurduğu rol olan “Kamelyalı Bayan” piyesinde “Arman Duval”i burada oynadı.
1933 yılında Avni Dilligil, Raşit Rıza ile çıktıkları bir Ankara turnesinde o sırada Ankara Halkevi Tiyatrosu’nda oynayan ilk eşi Nezahat Tanyeri ile tanıştı ve evlendi. 1934 yılında Avni ve Nezahat Dilligil çifti İstanbul Belediyesi Şehir Halkı Tiyatrosu’na girerler. Bu evliliğinden Erhan Dilligil (1935 – 7 Ocak 1991) adında bir oğulları oldu. 1935 yılında Raşit Rıza’nın koymak istediği Ankara Büyük Kasaba Tiyatrosu için tekrar Ankara’ya dönerler. Bu teşebbüs çeşitli sebeplerden başarısız olur.
1937 yılında Atatürk‘ün emri ve dönemin başbakanı Celal Bayar‘ın görevlendirmesiyle yakın doğuya, “Türkiye Cumhuriyeti Tiyatrosu’nu Tanıtma Turnesi”ne çıkar. Suriye ve Irak‘a gider. Aynı yıl askerlik görevini yapar.
1938 yılında Ankara radyosu temsil kolu’nda çalışmaya başlarlar. Ankara Çocuk Esirgeme Kurumu’nda Hintli yazan Tagor‘un “Mektup” adlı oyununu sahneye koyar. 1938 yılında birincil sinema deneyimi, Atatürk devrimlerini anlatan”Doğan Çavuş” filminde Doğan Çavuş rolünü oynamasıyla başlar.
1940’da İstanbul Şehir Halkı Tiyatrosu’na döndü. 1941 yılında ”Kahveci Güzeli” filmiyle sinemada yer aldı. 27 Aralık 1942’de İstiklal caddesinde eski Fransız Tiyatrosunda Ses Tiyatrosu ve Opereti’ni kurar ve oyunlar yönetir. 1943 yılında Amerikan Kız Koleji’nde “Elektra” isimli oyunu sahneye koyar. Ertesi sene da 1944 yılında dağıtılmış anlaşmazlıklardan nedeniyle Ses Opereti’nden ayrıldı ve İstanbul’da Avni Dilligil Tiyatrosu’nu kurdu. Bir yıl sonra eski hocası Raşit Rıza ile tiyatrolarını birleştirirler.
350’den artı filmde rol alan, 4 film senaryosu yazar Dilligil’in, kendisi gibi hayatını tiyatroya adayan oyuncu kızı Çiçek Dilligil de benzer yolda ilerliyor.
1946‘da kurduğu İzmir Şehir Tiyatrosu’nun genel sanat yönetmeliğini dört sene yürüttükten sonra belediye meclisi kararı ile tiyatro kapattırılınca, 1951 de “Bizim Tiyatro” isimli bir kalabalık kurarak Cevat Fehmi Başkut‘un “Sana Rey Veriyorum” adlı oyunuyla Anadoluya ve Kıbrıs’a turneye çıkarlar. Grup Ankara turnesi sonrası dağılır. Ayrıca 1950’de “Oğlum İçin” filmiyle yönetmenliğe başladı. 1953‘de İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği Gençlik Tiyatrosu’nun yönetmenliğini yaptı. Bu topluluk ertesi yıl 1954 senesinde Almanya‘da Erlangen şehrinde , Dilligil’in yönettiği Brezilyalı yazar Pascal Karlos Magno‘nun yazdığı “Yarın Diğer Olacaktır” adlı oyunla Uluslararası Üniversiteler Tiyatro Festivali’nde birinci oldu.
Dilligil, Çığır Sahne – saat 6 Tiyatrosu’nu kurar. 1956’da her tarafta İzmir’e dönen Avni Dilligil burada “Ara Tiyatro”’yu kurar. 1956 yılında evlendiği ikinci eşi Belkıs Dilligil‘den oğlu Rahmi Dilligil (1956)dünyaya gelir. 1960 senesinde İstanbul Büyük Kasaba Tiyatrosu’na geri döner.
1963 senesinde Aksaray’daki Saydan pasajında Halk Tiyatrosu’nu kurar. Avni Dilligil, 1967 yılında Insanlar Tiyatrosu’nun ismini Avni Dilligil Tiyatrosu olarak değiştirir ve tekrar Anadoluya turneye çıkar.. Bu tiyatroların kadrolarında kız kardeşi Aliye Rona (Dilligil) ile beraber birçok değerli sanatçılar bulunuyordu. 1969 senesinde Anadolu turnesi dönüşü kızı Çiçek Dilligil dünya’ya gelir
21 Mayıs 1971‘de İstanbul’da “Merdiven” isimli oyunda oynarken oyun sonrası istirahat etmek için gittiği tiyatronun müdüriyet odasında geçirdiği bir kalp krizi sonucu 63 yaşında hayata veda eder.
1941 yılından ölümüne kadar sinema ve tiyatroya ara vermeden devamlı Avni Dilligil, oyunculuğunun yanı sıra yönetmenlik ve seslendirme yapmıştır.
Avni Dilligil‘in namına ailesi göre oluşturulan Avni Dilligil Tiyatro Ödülleri 1977 den bu yanlamasına her sene sekiz dalda verilmekteydi. Ama kızı Çiçek Dilligil ”Avni Dilligil Tiyatro Ödülleri”ni 26 yıl sonunda 2003 yılından itibaren devam ettirmemeye karar verdiğini açıklayarak kaldırdığını bildirmiştir.
Evlilikleri :
İlk eşi (1933 ) Nezahat Tanyeri‘den Erhan Dilligil (1935 – 7 Ocak 1991 öldü )
İkinci eşi Belkıs Dilligil (1956 – 1971) çocukları Çiçek Dilligil (1969) ve Devlet tiyatroları eski genel müdürü Rahmi Dilligil (1956) doğmuştur.
Ayrıca sanatçının ismi Mecidiyeköy’de bir sokağa verilmiştir.
