Eugene O’Neill
Eugene O’Neill Biyografisi
1936 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘nü şampiyon ABD’li oyun yazarı, dört defa de Pulitzer Ödülü kazanmıştır.
Eugene O’Neill, 16 Ekim 1888 tarihinde ABD, New York şehrinde Longacre Square’de İrlanda asıllı bir tiyatro oyuncusu James O’Neill’in oğlu olarak doğmuştur. Tam adı Eugene Gladstone O’Neill’dır. Yaşamının ilk yedi yılı her tarafında annesi Ellen Quinlan O’Neill ve babasının tiyatro topluluğu ile öbür kentleri dolaştı.
Tiyatro dünyasıyla çok küçük yaşta tanışması, kendi özel hayal dünyasında yaşayan içedönük bir çocuk olmasına yol açtı. 1895 yılında girdiği St.Aloysius Academy adlı yatılı okulda yalnızlığı ve mutsuzluğu daha da arttı. 1900 yılında öğrenimini New York‘taki De LaSalle okulunda sürdürdü.
Annesinin bir hastalık sonucu tutulup bir türlü kurtulamadığı uyuşturucu alışkanlığından da olumsuz yönde etkilendi. 1906 yılında girdiği Princeton Üniversitesi‘nde bir yıl okuduktan daha sonra yüksek öğrenimini yarıda bırakarak dağıtılmış işlerde çalıştı. Conneticut’daki bir gazetenin mülâkat muhabirliğini yaptı.
1909 yılında evlendiği birincil karısından kısa sürede ayrıldı Bir ara oyunculuk ve gazetecilik yaptı.
Altın aramak için Honduras‘a gitti. Arkasından da babasının gezici tiyatro topluluğuna girdi. 1911’de hayatın anlamsızlığına inanarak intihara girişti. Kurtarıldı ve bitmiş bir gemiye tayfa olarak yazıldı. Gemilerde tayfa olarak çalışarak Buenos Aires’e giden Eugene O’Neill Güney Amerika ve Avrupa ülkelerini dolaştı. sonradan Güney Afrika ülkelerini dolaştı. Gemiciler arasında geçen bu dönemi ona daha sonraki yaşamında yazacağı oyunlar için zengin bir araç gereç kaynağı oldu.
Tüberküloz hastalığına yakalanan Eugene O’Neill 1912-1913 yılları arasında yattığı sanatoryumda tiyatro edebiyatının büyük ustalarını okudu, özellikle Henrik Ibsen ve August Strindberg gibi yazarların etkisi aşağıda denizcilik yaşantısından ve ailesinin bunalımlarından esinlenerek birincil tiyatro oyunlarını yazmaya başladı. Friedrich Nietzsche‘nin eserlerini okudu. İnsan tutkularının işlediği oyunları yazdı. Tanık olduğu aile içi çatışmalar ve toplum dışı yaşamın kazandırdığı deneyimler yazdığı oyunlara esin kaynağı oldu.
Oyun yazarı olmaya karar verince de 1914 yılında George Pierce Baker‘in Harvard’daki tiyatro kurslarını izledi. Provincetown Oyuncuları 1916 yılında Eugene O’Neill’in “Bound East for Cardiff” (‘Doğuya, Cardiff’e Dürüst) adlı oyununu sahnelediler. Bu kalabalık 1917-1920 yılları aralarında New York‘ta çalışmaya başladı ve orada da Eugene O’Neill’in o dönemde yazdığı kısa oyunlardan on tanesini sahneye koydu.
1920’de The Emperor Jones (İmparator Jones) adb tek kişilik oyunu büyük bir sansasyon uyandırdı. Sahne olayının merkezinde ilk önce bir zenci yer alıyordu. Oyunun kahramanı zencinin iki kez cinayet işledikten daha sonra Batı Hindistan adala-rından birine kaçıp orada imparator ilân edilmesi anlatılır.
Eugene O’Neill 1920 ve 1922 yıllarında “Beyond the Horizon” (‘Ufkun Ötesinde’) ve “Anna Christie” oyunlarıyla iki defa defalarca Pulitzer Ödülü‘nü kazandı.
1918 yılında ikinci defa evlendi ve 1929 yılında ayrıldı. sonra 1929 yılında üçüncü karısı oyuncu Carlotta Monterey’le evlendi. 1930’larla 1940’lardaki dizi oyunlarını tutulduğu Parkinson hastalığı yüzünden güçlükle yazabildi. Bu dönemde aşırı alkol tutkusu ve aile sorunları da çalışmasını büyük ölçüde engelliyordu. 1934 yılında sahnelenen Days Without End’den (Sonu Gelmeyen Günler) sonraki on iki yıl iςinde Broadway‘de hiçbir oyunu oynanmadıysa da 1936 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘nü aldı. 1939 yılında ise “The Iceman Cometh” (‘Dondurmacının Gelişi’) adlı oyunuyla son ve en parlak dönemi başladı.
Yapıtlarında korkusuzca biçim denemeleri yapmış, ülkesinin tiyatro alanındaki en ünlü yazarlarından biri olmuştur.
O’Neill, Fransa‘da bulunduğu sıralarda 1929’da Mourning Becomes Electra (Elektra’ya Ağlama Yaraşır) adlı oyununu yayımladı.
1936 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘nü kazanan ABD’li oyun yazarı, 1920, 1922, 1928, 1940 yıllarında da dört defa Pulitzer Ödülü kazanmıştır.
Evlilikleri :
1.eşi: Kathleen Jenkins (e. 1909-1912) Eugene Gladstone O’Neill Jr. (d.5 Mayıs 1910 – ö.25 Eylül 1950) adında bir oğlu oldu.
2.eşi: Agnes Boulton (e. 1918-1929). Shane O’Neill (d.1919-ö.1977) adında bir oğlu ve Oona O’Neill (d.1925- ö.1991) adında kızı oldu.
3.eşi: Carlotta Monterey (e. 1929-1953)
Bu üç evliliklerden üç çocuk sahibi oldu. Kızı Oona O’Neill ile komedyen Charlie Chaplin ile 1943 yılında evlenmiştir. Geraldine Chaplin (d.1944) torunudur. Eugene O’Neill, kızı Oona O’Neill’i Charlie Chaplin ile evlendiği için için reddetti. Oona’yı yeniden asla görmedi. Büyük oğlu Eugene Gladstone O’Neill Jr. 1950 yılında, ufak oğlu Shane O’Neill 1977 yılında intihar etti.
1939’da yazdığı The Iceman Cometh adlı oyununda mutluluğa ancak hayâllerde erişilebileceği temasını işler. A Touch of the Poet (Şair Ruhu) adlı oyununu yazdı. Bir yıl daha sonra da otobiyografik eseri Long Day’s Journey into Nigth (Günden Geceye) yazdı. Son eseri olan A Moon for the Misbegotten (Ay Herkese Gülümser) kaleme aldı. Bu oyunda yaşlanmakta olan bir oyuncu, Josie adlı genç kıza duyduğu cinsel özlem, kıza kendi annesine gösterdiği saygıyla baktığı bir aşka dönüşünce, kısa bir vakit için mutluluğu yakalar.
Eugene O’Neill, 27 Kasım 1953 tarihinde Boston, Massachusetts, ABD’de 65 yaşında ölmüştür.
Eugene O’Neill’in yazarlığa başladığı yıllarda ABD’de köklü bir tiyatro geleneği yoktu. Bu yüzden o, kendi okuduklarından ve yaşadıklarından yararlanarak kendine özgü bir tiyatɾo anlayışı yarattı. Bilhassa August Strindberg‘den ve Ekspresyonizm (Dışavurumculuk) akımından, Sigmund Freud‘un bilinçaltıyla ilgili düşüncelerinden etkilendi. Friedrich Nietzsche‘nin felsefesi ise onda Amerikalılar’a özgü kendine güven duygusunu ve bireyciliği pekiştirdi.
The Empe-ror Jones’da (İmparator Jones) Karaib Adaları’ndaki zenci bir diktatörün evrimini, The Hairy Ape (‘Kıllı Goril’) doğadan ve toplumdan kopan bir borsacının kişiliğini ararken değil oluşunu sergiledi. Marco Millions’dz (Milyoncu Marco) Amerikalıların para düşkünlüğünü Venedikli Marco Polo‘nun öyküsüne benzeterek yerdi. Strange Interlude’de (Araya Giren Garip Oyun) bir kadının iç dünyasını oyuncuların sahnede kımıldamadan durarak konuştukları eşsiz bir teknikle verdi.
O’Neill’in orta döneminde Mourning Becomes Electra (Elektra’ya Matem Yaraşır), Ah, Wilderness! (‘Ah, Yalnızlık!’) ve Sonu Gelmeyen Günler gibi oyunlarında aile sorunlarını işledi. Özellikle Eshilos‘un Atreus ailesinin yazgısını, ABD İç Savaşı yıllarına dönerek Mannon ailesinin dramı biçiminde her yerde ele aldığı Elektra’ya Inleme Yaraşır’ da büyük başarıya ulaştı.
Bunları 1934-1943 arasında yazdığı bir dizi tek perdelik oyun izledi. A Tale of Possesors Dispossessed (Ellerindekileri Yitirenlerin Masalı) genel başlığını verdiği uzun oyunlar dizisinde ise A Touch of the Poet (Şair Ruhu) ve More Stately Mansions (‘Ihtişamlı Konaklar’) gibi oyunları benzer oyun kişilerinin değişik dönemlerini gösteriyordu. (Long Day’s Journey into Night (Günden Geceye) ile A Moonfor the Mishegotten (Ay Herkese Gülümser), O’Neill’in kendi ailesinden esinlenerek çizdiği Tyrone ailesinin kişilerini topluca ve ayrı ayrı ele alan oyunlardır. Bunlardan özellikle Günden Geceye, yetişme döneminde annesi, babası ve ağabeyi ile ilişkilerini büyük bir samimiyet ve yalınlıkla işlediği çarpıcı bir başyapıttır.
O’Neill’in başarılı oyunları, yoğun insan tutkularını etkili bir tiyatro diliyle canlandıran ve kendi türünde en yetkin Amerikan romanlarıyla şiirlerinin düzeyine ulaşan parlak örneklerdir.
Eugene O’Neill’in eserlerinde bir çeşit hayat felsefesi anlatılır. Bu doğrusu çağdaş dünyanın zalim bir eleştirisidir. Yazar ne bilime ne de insana güvenir. Kaderin Tanrı göre değil de insanın kendi iradesiyle meydana geldiği görüşünü işledi.
1967 yılında Amerika Birleşmiş Devletleri Posta Servisi Eugene O’Neill’in resmini posta pulu olarak meşhur Amerikalılar serisinde kullanmıştır.
Yazdığı Tiyatro Oyunlarından Bazıları :
1916 – Bound East for Cardiff (Cardife Içten, Doğuya), 1916 – Kahvaltıdan Önce (Before Breakfast)
1916 – Yağ (Oil)
1918 – İp (The Rope)
1918 – Beyond the Horizon (Ufkun Ötesinde, Pulitzer Ödülü),
1919 – The Moon of the Caribbees (Karayipteki Ay Aşağı)
1920 – Altın (Gold)
1920 – Anna Christie (ikinci Pulitzer Ödülü).
1920 – İmparator Jones (The Emperor Jones)
1920 – Öbür (Different)
1921 – The Hairy Ape (Kıllı Goril)
1922 – The Fountain (Çeşme)
1924 – All God’s Chillun Got VVings (Tanrı’nın Bütün Çocukları)
1924 – Karaağaçlar Aşağı (Desire Under The Elms)
1925 – Milyoncer Marko (Marco Millions)
1925 – The Great God Brown (Koca Tanrı Brown)
1926 – Lazarus Laughed (Lazarus Güldü)
1926 – Büyük Tanrı Brown (The Great God Brown)
1927 – Araya Giren Ilginç Oyun (Strange Interlude)
1928 – Dynamo
1931 – Elktra’ya Yaş Yaraşır (Mourning Becomes Electra
1933 – Ah Wilderness (Ah Yalnızlık)
1933 – Sonu Gelmeyen Günler (Days Without End)
1934 – A Tale of Possesors Dispossessed (Ellerindekileri Yitirenlerin Masalı)
1939 – The Iceman Cometh (Dondurmacının Gelişi)
1940 – Long Day’s Journey into Night (Günden Geceye)
1942 – A Touch up the Poet (Şair Ruhu)
1942 – Hughie
1943 – A Moon for the Misbegotten (Ay Herkese Gülümser)
1953 – More Stately Mansions (Ihtişamlı Konaklar)
1956 – Gecenin İçinde Uzun Seyahat (Ölümünden sonradan basılmıştır.)
1957 – Şair Ruhu (A Touch of the Poet) (Ölümünden sonra basılmıştır.)
Filmleri :
Program Metni :
1973 – The Iceman Cometh (Sinema Filmi)
1958 – Desire Under The Elms (Sinema Filmi)
1948 – Yaz Tatili (Sinema Filmi)
1940 – The Long Voyage Home (Sinema Filmi)
Oyuncu :
2010 – Public Speaking (kayıtlar görüntüleri)(Sinema Filmi)
Eser :
1958 – Desire Under The Elms (Sinema Filmi)
