Euripides

Euripides Biyografisi

Akıl adamı, Atina‘lı oyun yazarlarının en büyüğü olan Euripides, insanları bekleyen gerçek ve engebeli sorunları ortaya koyarak insanları düşünmeye zorladı. Bernard Shaw gibi Euripides de insanları tedirgin etmiş ve kızdırmıştır. Tanrısal değerlere saygısızlık ve kadın düşmanlığıyla suçlanmıştır. Ama yine de üstün şiirsellikle anlatılan düşünceleri dinlenmiştir. Vatanı olan Atina’yı terkedinceye kadar da bu yergi ve lanetlemelerin ardı arkası kesilmemiştir. Ama ölümünden sonradan bütün tragedya yazarlarının en ünlüsü, en aralanılanı olmuş ve o çağdan bu yana adı ölmez yazarlar arasında yer almıştır.

Euripides, M.Ö. 480 yılında Salamis’de doğdu. O tarihte Yunanlılarla Pers İmparatorluğu aralarında amansız savaşlar yaşanıyordu. Euripides’in anne ve babasına bir çok kötü yakıştırma yapılmasına karşın gerçekte, babası Apollon tapınağı ile ligili bir görevin mirasçıısı zengin bir soydan geliyordu. Kaynaklara kadar annesi de soylu bir ailenin kızıydı.

Euripides gençliğinde fotoğraf üzerine çalışmış ve sanatını sürdürme amacında olmasına rağmen yirmi beş yaşında, tragedya ve şiir yazmak için devlete ait bırakmıştır. İlk oyunu olan ”Pelias’ın Kızları”, M.Ö. 455 yılında sahneye konmuş ve Atina halkı o lahza gökyüzünden yeni bir yıldızın inmekte olduğunun farkına varmıştı. Bu yeni şairin tiyatronun tumturaklı ve ağdalı dilinden çok uzakta yalın ve güçlü bir deyişi ve yeni fikirleri de beraberinde getirdiğini anlamıştı.

Euripides’in reformcu ve korkusuz bir yanı vardı. İlginç olayları anlatırken yeni teknik buluşlar kullanıyordu. En dinç yönü de gerilim sahnelerindeki başarısı ve her sahnede üstün bir şiirsellik yaratmasıydı. M.Ö. 438‘de Truva Savaşı’nda Akhilleus‘un mızrağıyla yaralanan Telephus‘un hikayesini anlattığı oyunda geçen olaylar dizisi ve bunların sahneye uygulanışı Euripides’in gücünü ortaya koyar. Bu oyun, eski Yunan sahne geleneklerine indirdiği darbe sebebiyle de büyük ağırlık taşır. Bir dilenci ilk kez sahici paçavralarla sahneye çıkmıştı. Bu ozamanki izleyici üzerinde şok etkisi yaratmıştı. Oyunun sahneye konmasındaki gerçekçilik, Euripides’in en acmasız eleştirmeni ve Yunan tiyatrosunun en büyük komedi ustası Aristophanes‘in saldırı nedenlerinin başında kazanç. ”Thesmosphoriazusae” adlı komedisinde Aristophanes, Yunanlı kadınlara, oyunlarında kadın kişilerini anlayışsız gösterdiğinden ötürü Euripides’den intikam elde etmek üzere komplo hazırlatır.

Fakat Euripides’in kadınları, tutkularına kapılsalarda, hiç bir vakit anlayışsız değillerdir. Sadece idealleştirilmelerinin yanında yaşayan birer insan oldukları gerçeğini vurgularlar.

Euripides ayrıca geçmişin yüce tanrılarının, nasıl yeri geldiğinde hiç de tanrısal olmayan hilelere başvurduklarını açık seçik sahnede ortaya koydu. Bu, çoğu kimsenin tanrılara hakaret olarak algıladığı bir görüş açısıydı.

Euripides bir demokrattı, lakin demogoglardan ,büyük bürokratlardan, halkına savaş ve yıkım getiren düşüncesiz ve endişesiz önderlerden dehşet ederdi. ”Yakaranlar” ve ”Truvalı Kadınlar” adlı oyunlarında Sparta ile süregelen savaşın iç karartan izleri görülür.

Bu ünlü tragedya yazarının hayatı üzerine söylenebilecek çok eksik şey olmasına rağmen, Salamis’deki topraklarında yaşadı ve şiirlerini denize bakan bir mağarada yazardı. Muhtemel olduğu kadar topluma az karışan, sakin ve gülmeyen bir adamdı. İnsanlardan uzak seçtiği bu yanlız yaşam, onun tanrılardan dehşet eden, toplumla ilişkilerini kesmiş, geçimsiz, hırçın ve şüpheci bir kişi olarak tanınmasına yol açmıştır.

Euripides bir Atina vatandaşı olarak kendini toplum hayatından tamamen öbür tutmamıştır. Orduda tahsis almıardımlarda bulunmuştur. M.Ö. 408 yılında tanrılara saygısızlık ettiği gerekçesiyle komedi yazarlarının ve halkın saldırılarına maruz kalarak Atina’yı terk etmiş Makedonya kralı Archelaus‘a sığınmıştır. Kral göre karşılanmış ve ölmeden önceki bu on sekiz ayını refah ve barışma içinde yaşamıştır. Vefat nedeni çelişkilidir , kimi söylentilere tarafından saraydaki kıskanç kişiler kadar av köpeklerine parçalatılmıştır. ”Bacchae” adlı oyunu öülümden sonra sahnelenmiş ve ödül almıştır.

Euripides’in kendi izinden giden üç oyun yazarı oğlu ölümünden sonra babalarının oyunlarını sahnelemişlerdir. Euripides’in 80-90 tragedyası olduğu bilinmesine karşın günümüze yalnız 18 adam başına erişebilmiştir. ”Alcestis”, ”Medeia”, ”Phoenissae”, ”Andromache”, ”Electra”, ”Orestes”, ”Hippolytos”, ”Heceba”, ”İphigenia Aulis’te”, ”İphigenia Tauris’te”, ”Yakaranlar”, ”Bacchae”, ”Ion”,”Cylops”, ”Heraclides”, ” Helena”, ” Troades”, ”Hercules”.