Gevheri
Gevheri Biyografisi
17. yüzyılın önde gelen saz şairleri aralarında sayılır.
Gevheri, hayatı hakkında böylece artı veri yoktur. 17. yüzyılın ortalarında doğmuştur. Kırımlı olduğu sanılmaktadır. Bir şiirindeki “Bir kemter kulundur Ilginç Mehemmed” dizesinden adının “Mehmed” olduğu anlaşılmaktadır. Medrese eğitimi almıştır. Aruz ve hece ölçüsü ile şiirler yazmıştır.
Musiki ile de ilgilenmiş olan Gevheri’nin kenakam vardır. Aruz ile yazdığı şiirlerinde başta Fuzuli elde etmek üzere klasik şairlerimizin tesiri görülür. Gevheri, hece ile koşmalar, türküler, türkmaniler, aruzla divan ve müstezatlar yazmıştır.
Gevheri,1700 yılında ölen ozan ve hattat Bahri Paşa‘nın divan kâtipliğini yaptı. Osmanlı imparatorluğunun İstanbul ve Bursa gibi diğer büyük şehirlerinde de divan kâtiplikleri yaptı.
Saz şâirleri onu Kırımlı sayarlar. Şiirlerinden yurt içinde çok gezdiği, Şam, Arabistan ve Rumeli’de bulunduğu anlaşılmaktadır. Bir vakit Şam ile Bağdat’ta devlet görevlisi olarak tayin yaptı.
Gevheri’nin medrese bitirmiş, katiplik yapacak düzeyde eğitimli Daha fazla İstanbul’da yaşayan, ara sıra görevleri gereği ülkenin değişik yerlerine kesik kesik bir insanlar ozanı olduğu anlaşılması mümkün. Onun gezgin bir h fazla İstanbul’da yaşadığı kavranabilir.
IV. Mehmet’in Avusturya seferleri için 1663-1683 başarı dileklerinde bulunan şiirler yazmış, bir ara Rumeli’ye de geçmiş, Eğri kalesinde şehit olan Alay beyi büyükbabası Ahmet Ağa’ya bir mersiye yazmıştır.
Gevherî ana gücünü heceyle söylediği şiirlerde göstermiştir. Bu şiirlerinde; halktan alınmış deyişler, duyuşlar, mecazlar dikkati çekmektedir. Tavır dilini fazla usta bir şekilde kullanmıştır. Bâzı şiirlerindeki hitaplar, onun asker bir şâir olduğu intibâını da vermektedir.
Gevheri’nin uzun bir yaşamı olduğu anlaşılıyor. Bir şiirinde verdiği “ sene bin yüz elli yazıldı tarih “ dizesinden Miladi 1737 yılında yaşadığı, fakat çok yaşlı olduğu ileri sürülmektedir.
Gevheri’nin 1737 yılında öldüğü tahmin edilmektedir.
Gevheri’nin şiirlerini birincil kez 1928 yılında edebiyat tarihçisi Sadettin Nüzhet Ergun derledi. Daha Sonra 1958 yılında Yazan Mehmet Halit Bayrı “Gevherî- Hayâtı ve Eserleri” adı ile bir kitap yayımladı. Son ve kitap analist yazan Şükrü Elçin göre 1987 yılında yayınlandı.
Şiirlerinden Örnek :
Cemalin bağında seyran eyledim
Bülbül sesi, gonca sesi, gül sesi
Gûşume dokundu, ihsana geldim
Ayva sesi, turunç sesi, nar sesi.
Sende ne halet var, ey peri sanem!
Gönül verir sana her görebilen âdem
Kâkülünden kazanç gûşume her dem
Zenci sesi, Mansur sesi, dâr sesi.
Dost ele alınca tir-ü kemanı
Gör nice eyledi divane beni
Gördüm âşıkların, tutulmuş cihanı
Efgan sesi, girye sesi, zil sesi.
Gevheri, gözyaşım döndü ırmağa
Yeniden minnet düştü elden ayağa
Beni Mecnun edip düşürdü dağa
Ahu sesi, maral sesi, yâr sesi.
——————————–
Ne kaçarsın benden ey yüzü mâhım
Seni seven var mı benden ziyâde
Rûz u şeb durmayıp alırsın âhım
Âşıkım ağlatma bundan ziyâde
Gece gündüz bir visâle ermedim
Bülbül olup gonce gülün dermedim
Bu cefâlar nedir ben de bilmedim
Var mı ama bir zâlim senden ziyâde
Söyle muradını ben de bileyim
İnsaf eyle fazla ağlattın güleyim
Kabul eyle sözüm kurban olayım
Haddim yoktur sana bundan ziyâde
Hercâisin gonce gülüm kokulmaz
Geçer gider hatırcığım sorulmaz
Der Gevherî mâh yüzüne bakılmaz
Yakar hüsnün beni nârdan ziyâde
————————————
Ey Efendim, bana meylin var ise
Muhabbetin benim ile yâr olsun
Eğer senden gayri hoş seversem
Bülbül gibi işim ah ü çeper olsun.
Ta’n eyleyip neden eli kınarım
Yâd elinden giryan olup yanarım
Pervaneyim, dost şem’ine dönerim
Gam değildir, ko meskenim nâr olsun.
Tamahım yok bu dünyanın malına
Atlasına, dibâsına, şalına
Ben de Mecnun gibi dostun yoluna
Terkettiğim iffet ile ar olsun.
Gevheri der fırsat gitti elimden
Anın için korkum yoktur ölümden
Kim cüda kıldıysa beni gülümden
Bencileyin gonceleri hâr olsun
https://www biyografirehberi com/etiket/gevheri-artar-cesmim-yasi-yenilmez-benim/
