Haile Selasiye

Haile Selasiye Biyografisi

Etiyopya imparatoru Haile Selasiye, 57 takvim egemenliği her tarafında, içte baskıcı dışta egemen bir politika gütmüştür.

Haile Selasiye, 24 Ağustos 1892 tarihinde Etiyopya, Harar Eyaleti’nde Ejersa Gora’da çamur bir kulübede doğmuştur. Ana adı Ras Tafari Makonnen’dir. Babasının adı Ras Makonnen’dir. Babası Ras Makonnen, Etiyopya (Habeşistan) imparatoru II. Menelik’in (1844-1913) amcasının oğluydu. II. Menelik İtalyan ordusunu 1896’da Adoua’da (Aduva) büyük bir yenilgiye uğratmış bir imparatordu. Amcaoğlu Makonnen de bu savaşta imparatorun sağ kolu olarak büyük başarı elde etmiş ve ülkenin en zinde kişilerinden biri olmuştu. Adoua savaşı Kara Afrika tarihinin en büyük savaşlarından biri sayılır.

Haile Selasiye (Tafari Makonnen), imparator ailesinden geldiği için iyi bir eğitim fark etti. Fransız misyonerlerince eğitildi. Genç yaşta kendi eyaletinin yönetimiyle ilgilendi. II. Menelik 1913 yılında ölünce torunu Lidj İyasu tahta çıktı. Zaten Menelik’e son yıllarda felç gelmiş olduğundan torunu yönetimi üstlenmişti. Tafari Makonnen, Ras Tafari sanıyla imparator naipliğine getirildi. İmparator’un torunu Lij Iyasu tahta geçti ve 1913-1916 yılları aralarında imparator olarak ülkeyi yönetti. Tahtta bulunmasına karşın, Iyasu popüler olmayan bir hükümdardı; zira, en eski ve büyük Hıristiyan ülkesinde İslam’ı seçim etmesi nedeniyle hoş karşılanmıyordu. Genç imparator devleti yönetecek güçte olmadığı için üç sene sonra kendisine karşı bir darbe girişimi oldu ve Lidj İyasu devrildi. Yerine II. Menelik’in kızı Zaouditou kraliçe oldu. Ras Tafari yeniden naib olarak görevi başında kaldı. Tüm yönetimi eline geçirdi ve çevresinde büyük bir sevgi topladı. Köleliği yasakladı, ama kraliçe köleliğin kaldırılmasından yandan değildi. Ras Tafari ile kraliçe aralarında bazı anlaşmazlıklar çıktı, darbe girişimleri oldu. Orduyu ele geçiren Ras Tafariyi ahali destekliyordu. Kraliçe kendisi ile savaşamadı. Ras Tafari 1923’te Etiyopya’nın Milletler Cemiyeti’ne girmesini sağlayarak uluslararası alanda da kendini tanıttı. 1928’de “Negus” (kral) adını aldı.

1924 yılında, Ras Tafari, Kudüs, Kahire, İskenderiye, Paris, Brüksel, Amsterdam, Stockholm, Londra, Cenevre ve Atina‘yı taşıyan Avrupa ve Orta Doğu turu gerçekleştirdi.

Kraliçe Zaouditou 2 Ağustos 1930 tarihinde ölünce Tafari Makonnen “Negasa Negast” (kralların kralı) olup “Haile Selasiye” adıyla tahta çıktı. Ras Tafari tahta çıkınca, “Tanrısal Üçleme’nin Gücü” anlamına gelen Haile Selasiye ünvanını aldı. Hükümdarın başka ünvanlarıda vardı: “Yahuda Kabilesi’ni Fetheden Aslan”, “Tanrı’nın Sevgili Kulu”, “Krallar Kralı”. Ama Haile Selasiye, Etiyopya İtalya’yla anlaşmazlığa düşerek kendisinin milletlerarası alanda adı duyulan dek, ülkesi dıştan az kalsın hiç tanınmıyordu. Haile Selasiye Etiyopya’nın, öbür Afrika ülkeleri gibi tamamıyla sömürgeleştirilmesini önledi. İmparatorluğun bağımsızlığını koruyan Makonnen, Eritre‘yle federasyona gitgide artarak, Etiyopya’nın hem topraklarını genişletti, hem de deniz kıyısı olmasını sağladı.

Ülkede liberal bir rejim belirlemek için bir parlamento oluşturdu, bir takım reform eylemlerine girişti. Köleliği kaldırmış; ülkesine ulusal ve uluslararası hava yolları ,bir üniversite ve bir milli radyo kazandırmış; orduyu çağdaşlatırmış; memur ve ücretlilerden oluşan yeni bir kentli sınıf yaratmıştır.

İşte bu sıralarda İtalya, Afrika’da yeni sömürgeler fethetmek için hazırlıklara başlamıştı. Benito Mussolini 2 Ekim 1935’te kendi sömürgesi Somali ile Etiyopya arasındaki sınırda bazı değişiklikler yerine getirmek bahanesiyle saldırıya geçti. Fransa’da İtalya’yı destekleyerek Etiyopya’ya gönderilmek üzere Cibuti’ye gelmiş olan silahlara el koydu. Faşizm yanlısı Pierre Laval o sıralarda Fransa’da dışişleri bakanıydı. İngilizler de İtalyan donanmasının Süveyş Kanalı’ndan geçmesine izin verdiler. Etiyopya fazla çelimsiz durumdaydı. İtalyanlar yakıcı silahlarla, gazlarla ve dum-dum kurşunlarıyla saldırdılar. Etiyopyalılar kendilerini savundularsa da sonunda başkent Addis Ababa düştü, imparator Haile Selasiye 2 Mayıs 1936 tarihinde ailesiyle birlikte önce Cibuti’ye, daha sonra da İngiltere’ye sığınarak Birleşmiş Krallık, Filistin Mandası’da bulunan Kudüs’e içten yola çıktılar. Hayfa’dan karaya çıkıp Kudüs’e gittiler. İtalyanlar Etiyopya’yı Eritre ve Somali ile birleştirerek İtalyan Doğu Afrika’sı adlı bir sömürge oluşturdular.

1941 yılında İngiltere‘nin yardımı ile ülke İtalyan kontrolünden kurtulunca Haile Selasiye ülkesine döndü. Ülkesine döndüğünde yönetiminin yıkılmış olduğunu fark etti. İdareyi her yerde yapı etmek ve Etiyopya’nın savunmasını takviye etmek için varını yoğunu ortaya koydu. Aşamalı bir şekilde, birçok genç eğitim bakmak ve öteki kültürlerden bilimsel ve sosyal gelişmeleri öğrenmek nedeniyle yurtdışına gönderildi. Ülkenin altyapısını geliştirdi ve köprü, hastane, fabrika ve okullar yapı etmeyi başardı. Bu esnada Batılı güçler kadar desteklendi. Birçoğu göre büyük bir reformcu olarak görülüyordu.

1962’de Eritre’yi Etiyopya’ya kattı.

Haile Selasiye, 1911 yılında Woizeru Menen Asfau ile evlendi 4 kızı, 2 oğlu oldu.

Etiyopya köylüsü, yürürlükteki feodalite sistemi yüzünden acı çekmeye devam etmiştir. Zaten 1974’te Vollo’da 200 bin kişinin ölümüyle sonuçlanan büyük istek felaketi, ordunun, 12 Eylül 1974 tarihinde imparatoru tahttan indirmesine yol açmıştır.

Haile Selasiye, 27 Ağustos 1975 tarihinde Etiyopya, Addis Ababa’da gözetim aşağıda yaşadığı konutunda yaşarken, prostat ameliyatının komplikasyonlarını takiben “solunum yetmezliğinden” 83 yaşında ölmüştür.

Etiyopya’yı idare eden adam için cenaze töreni zeka yapılmadı. Mezarının yeriyse hâlâ bilinmiyor.