Hendrik Antoon Lorentz
Hendrik Antoon Lorentz Biyografisi
Hollandalı kuramsal fizik bilgini
1853 ile 1928 yılları aralarında yaşayan, Zeeman efekti olayını açıklamış, birbirlerine göre sürükleyici hareket eden referans çerçevelerinde (koordinat sistemleri) uzay ve zamanın mutasyon denklemini (Lorentz Dönüşümleri) ortaya koyan fizikçi. Lorentz dönüşümleri ile özel görelilik teorisine büyük katkılarda bulunmuştur.
Hendrik Antoon Lorentz, 18 Temmuz 1853 tarihinde Arnhem, Hollanda’da esnaf Gerrit Frederik Lorentz ve Geertruida van Ginkel’ın oğlu olarak doğmuştur. Leiden Üniversitesinde fizik ve matematik okudu. Mezun olduktan daha sonra 1872 yılında Arnhem’e döndü ve bir lisede matematik öğretmenliği yapmaya başladı. Bir yana James Clerk Maxwell‘in elektromanyetizma teorisini ışığın kırılma ve yansımasının ayrıntılarını açıklayacak şekilde genişleten bir doktora tezi hazırladı.
1878 yılında Leiden ‘de, Hollanda‘da ilk olarak oluşturulan teorik fizik profesörlüğüne atandı ve burada Haarlem’e taşınıncaya dek 34 yıl kaldı. Lorentz, Maxwell’in kuramını bitmiş formüle etmeye ve basitleştirmeye devam etti ve elektromanyetik alanların atomcul düzeydeki elektrik yükleri kadar yaürdü. Atomların ışık yayması ve değişik optik olayların atomlardaki elektronların hareket ve etkileşmeleri ile açıklanabileceğini önerdi.
1896 yılında öğrencilerinden Pieter Zeeman‘ın bir manyetik alanda ışıma yapan atomların yaydığı tayf çizgilerinin, birbirlerinden eksik farklı frekanslardaki bileşenlere yarıldığını keşfi, Lorentz’in çalışmalarını doğruladı ve 1902‘de her ikisine de Nobel ödülünü kazandırdı.
Hendrik Antoon Lorentz, . Zeeman etkisini aydınlattığı için 1902 Nobel Fizik Ödülü’nü Pieter Zeeman ile paylaştı.
Bir referans sistemindeki elektromanyetik nicelikleri, birinciye kadar hareket eden bir diğer referans sistemindeki değerlerine dönüştüren denklemleri, Lorentz’in ilk önce 1895’te bulmasına karşın, bunların önemi ancak 10 yıl daha sonra Albert Einstein‘ın özel görelilik kuramıyla anlaşıldı.
Lorentz (ve ondan egemen olarak İrlandalı fizikçi George Francis FitzGerald, Michelson-Morley deneyinin olumsuz sonucunun, gözlemciye göre yapılan hareket doğrultusundaki uzunlukların büzüleceğini kabul ederek açıklanabileceğini öne sürdü. Daha sonraki deneyler, bu tür büzülmelerin gerçekleştiğini, ama bunların Michelson-Morley sonucunun gerçek sebebi olmadığını, bu sebebin evrensel bir referans sistemi görevi görecek bir “esîr”in bulunmaması olduğunu gösterdi.
1912’de Leiden Üniversitesi’nden ayrıldı ve Haarlem’deki Teyler Enstitüsü’nün araştırma yöneticiliğini üstlendi. Onursal profesörlüğünü sürdürdüğü Leiden Üniversitesi’nde uyumlu olarak konuşmalar da yaptığı bu dönemde, Teyler Enstitüsü’nün laboratuvarmı geliştiren, 1919 ile 1926 yılları aralarında üniversite sınavlarının iyileştirilmesi gibi konularda araştırmalar yapan bir komisyonda çalışan Lorentz, 1921’de bu komisyonun yükseköğretim ile ilgili bölümünün başkanlığına getirildi.
1920 yılından sonradan Zuider Zee’de denizden tarıma yerinde arazi kazanılmasını amaçlayan projenin yöneticiliğini yaptı. Hollanda Akademisi’nin Fizik Bölümü’nün başkanlığında bulundu.
Royal Society’nin Rumford ve Copley madalyalarını almış, Alman Fizik Derneği ve Royal Society üyeliklerine seçilmiş, Paris ve Cambridge üniversiteleri kadar onursal doktor unvanıyla ödüllendirilmiştir.
Hendrik Antoon Lorentz, 4 Şubat 1928 tarihinde Haarlem, Hollanda’da da 75 yaşında ölmüştür.
