I. Rükneddin Mesud

I. Rükneddin Mesud Biyografisi

5. Anadolu Selçuklu sultanıdır.

I. Rükneddin Mesud, 1096 yılında Konya’da doğmuştur. Babası I. Kılıç Arslan’dır. İyi bir tahsil, nezaket ve tâlim görerek yetişti. Devlet idâresinde tecrübe sâhibi olabilmesi için Kayseri emirliğine tâyin edildi. Danişmendli Beyi olan Dikte Gazi kayınpederidir.

I. Rükneddin Mesud, babasının 13vaşta ölmesi üstüne üç sene sultanlık yaptı. Ağabeyi Şahinşah’ın tutsak olarak tutulduğu İsfehan’dan (İran’dan) Anadolu‘ya dönerek Malatya’da kendisini sultan îlân edince I. Rükneddin Mesud’un sultanlığı bitti. Ağabeyi Şahinşah Konya’ya gelince de I. Rükneddin Mesud ve kardeşi Melik Arap Konya’da hapsedildiler.

Bu üç yıl içersinde Danişmendliler Anadolu’nun en büyük gücü haline geldiler. I. Rükneddin Mesud, Danişmend Beyi Emir Gazi’nin kızı ile evlenerek Danişmendli ailesine damat olmuştur. Bu üç yıl içersinde I. Rükneddin Mesud, Akşehir, Konya bölgelerinde, abisi Şahinşah İsfehan’da esir, kardeşleri Melik Arab Ankara ve çevresinde, en küçük kardeşi Tuğrul Aslan ise annesi Ayşe Hatun ile birlikte Musul’dan Malatya’ya getirilmişti.

Üç takvim saltanat boşluğundan sonra Şahinşah başa geçtikten sonradan Bizanslıların ele geçirdikleri toprakları geri elde etmek için Bizans ile mücadeleator I. Aleksios Komnenos ile yaptığı savaştan sonra imparatorun Afyonkarahisar’daki karargahında uzlaştırma imzaladı. I. Rükneddin Mesud bu sırada hür kaldı ve Danişmendliler’in yardımı ile tahtı ele geçirmek için harekete geçti.

I. Rükneddin Mesud’un sultanlık için harekete geçtiğini haber bölge Şahinşah da hemencecik Konya’ya doğru hareket etti. Bizans imparatorunun kendisine Bizans kuvvetlerinin eşlik etmesi önerisini geri çevirmişti. Şahinşah’ın birlikleri yolda Mesud’un güçleri ile karşılaşınca Akşehir’e fazla yakın olan Tyragion kasabasına gittiler. Mesud’un kasabayı kuşatması üzerine millet Şehinşah’ı kendisine 1116 yılında teslim etti. Şahinşah’ın gözlerine dingil çektiren Mesud, onu Konya’da hapsettirdi. Oysa bir vakit daha sonra Şahinşah’ın gözlerinin bütün âmâ olmadığı anlaşılınca her tarafta saltanat mücadelesine girişebileceği endişesi ile onu 1118 yılında öldürtmüştür.

1118 yılında Bizans’ın elindeki Denizli ve civarını ele geçirdi. Bizans 1119 yılında bu toprakları geri aldığı gibi 1120 yılında da Uluborlu kalesini ele geçirmiş, Antalya’ya kadar ilerleyerek çoğu kaleyi Türklerin elinden almıştır.

I. Rükneddin Mesud, kendisini taht kavgasında destekleyen ve Konya’yı almasını karşılayan kayınpederi Danişmendli Dikte Gazi’ye bağlılığını Dikte Gazi’nin ölümüne kadar sürdürdü. Kardeşi Tuğrul Aslan’ın kontrolünde bulunan Malatya’yı ele geçirmesi için 1124 yılında Dikte Gazi’ye destek verdi.

Diğer kardeşi Melik Arap, Ankara, Kastamonu ve Çankırı bölgelerinde meliklik yaparken; I. Rükneddin Mesud’un Malatya’yı Danişmendlilerin almasına destek etmesini onaylamayarak ayaklanma ederek Konya’yı kuşattı Bu sırada Bizans başkenti İstanbul’da olan I. Rükneddin Mesud, Bizans İmparatoru II. İoannis Komnenos’dan fazla miktarda para ve asker desteği alarak Danişmendli Emîr Gazi ile birlikte Melik Arap’ın üstüne yürüyerek onu yendi ve ona ait bölgelerinde hakimi oldu.

1130 yılında II. İoannis’in kardeşi Isaakios, İstanbul’da hükümdarlığı ele geçirme girişiminde bulunup başarısız olunca önce Selçuklu Sultanı I. Rükneddin Mesud’a, sonra da Dânişmendli Hükümdarı Emîr Gazi’ye sığındı. Daha Sonra Ermeni Leo’nun yanına gidip kızıyla evlenen Isaakos, Ermeni Leo ile arası açılınca Sultan I. Rükneddin Mesud’a sığındı. Isaakos’un kışkırtmasıyla Sultan I. Rükneddin Mesud, Tarabzon’un bağımsız prensi Konstantin Gabras, Kilikya Ermeni Prensi Leo ve Latin Kudüs Kralı aralarında Bizans’a aleyhinde oluşturulması planlanan fiiliyata dönüşmedi, Isaakios 1136’da kardeşiyle uzlaştı. Oysa oğlu İoannis Çelepes Komnenos her tarafta Türkler’e kaçmış ve Müslüman olarak Sultan Mesud’un kızlarından birisi ile evlenmiştir.

Danişmendli Emîr Gazi 1134 yılında hayatını kaybetti ve Melik Muhammed Danişmed Beyi oldu. 1143 yılında Melik Muhammed’in ölümünden sonradan Anadolu Selçukluların Anadolu’daki üstünlüğünü yeniden kurulma fırsatı geldi. I. Rükneddin Mesud Danişmendliler ile mücadele ederken Türkler’i Anadolu’dan atmak isteyen Bizans imparatorları ve topluluk Haçlı orduları ile uğraş etti. 26 Ekim 1147 tarihinde Dorylaion (Eskişehir) civarında Haçlı Ordusunu ağır bir mağlubiyete uğrattı.

Kilikya Ermeni Kralı II. Toros, topraklarını genişletmek için Bizans ve Selçuklu topraklarına saldırınca I. Rükneddin Mesud, Bizans İmparatoru II. Manuel ile anlaştı ve 1153 yılında Dânişmendli Yağıbasan’ı da yanında alarak ordusuyla harekete geçti. Oysa savaş olmadan önce anlaşma sağlanıp geri döndü. 1154 Mart’ında Bizans imparatorunun talebi üstüne her tarafta Kilikya seferine çıktı. Ancak doğal afetler yüzünden geri çekilmek zorunda kalan Sultan Mesud, Kilikya Ermeni Kralı II. Toros ile anlaşma yaptı.

I. Rükneddin Mesud Kilikya Seferi’nden dönüşünde hastalandı ve on ay süren bir rahatsızlık sonucunda ölmeden önce Türk töresine uygun olarak üç oğlu (II. Kılıç Arslan, Dolat ve Şahinşah) aralarında ülkesini paylaştırdı. Büyük oğlu II. Kılıç Arslan sultan unvanıyla Konya’da tahta çıkacak, ötekilere de melik unvanıyla kendilerine verilen vilayetlere gideceklerdi. Sultan I. Rükneddin Mesud bütün beylerin huzurunda tahtından inerek oğlunu tahta çıkardı. Böylece II. Kılıç Arslan resmen 1155 yılında sultan ilan edildi.

I. Rükneddin Mesud, 1156 yılında öldü. Amasya civârında, medrese, han, hamam ve imâretle îmar ettiği Simre kasabasındaki türbesine defnedildi.