İbni Ruşd Biyografisi
İbn-i Rüşd’e göre biricik filozof Aristo’ydu. Her türlü gerçeğin yalnız akıl ile bulunabileceğine inanan ve bunu müdafaa eden İbn-i Rüşd, rasyonalist bir filozoftur.
İbni Ruşd, 14 Nisan 1126 tarihinde Endülüs’de Kurtuba‘da doğmuştur. Bütün adı Ebū ‘l-Velīd Muḥammed ibn Aḥmed ibn Muḥammed ibn Rüşd’dür. Avrupa’da Averroes adıyla tanınır. Babası, Kurtuba kadısıydı. Ufak yaşından itibaren ilim tahsil etmeye başladı. Önce kelâm ve fıkıh ilimlerini, sonradan zamanın ilim merkezi olan Kurtuba’daki büyük âlimlerden fizik, tıp ve astronomi ilimlerini tahsil etti.
İspanya’da, Endülüs’te Aristotales‘e alt olarak ortaya çıkan Me-şaiciler’in (Peripatetikler) en son ve en yetkin temsilcisi. Kadı olarak yetişti. Kadıü’l-Kudzat (Baş yargıç) oldu. 28 yaşına geldiğinde Fas’a, Merakeş’e yaptığı geziden dönüşünde ünlü Külliyat adlı tıp kitabını yazdı. Eserleri, yüzyıllarca Avrupa’da okutulmuştur. Çoğu Batılı bilgin İbni Rüşd’ün düşüncelerinin tesiri aşağı kalmıştır.
Fas Hükümdarı Ebu Yakub tarafından Saraya çağrıldı, Aristotales‘in eserlerinin karanlık kalmış yanlarını açıklamakla görevlendirildi. Fas’da İşbili kadılığına atandı. İbn-i Rüşd, Farabi ve İbn-i Sina ile İmam-ı Gazali‘nin ve Batı filozoflarının eserlerini inceledi. Aristo‘nun görüşlerini inceden inceye muayene edip, şerhler yazdı. Hükümdar Ebu Yakub Yusuf’un ölümünden sonra yerine geçen oğlu El-Mansur’un zamanında Kadıkudat, yani kadılar kadısı oldu.
İleri sürdüğü fikirlerin İslâm dininin esaslarına zıt düşmesi, Müslümanlar arasında hoşnutsuzluklar çıkardı. Ad kavminin helak olmasına dair bilgilerin hayal mahsulü olduğunu söyledi, Ehl-i Sünnet olan gerçek Müslümanlar, Kur’lahza-ı Kerim’de bildirilen bir hususun efsane olduğunu bahis eden bu sözleri üzerine, ona karşı ayrıntılarıyla cephe aldılar.
Halkın şikâyetleri üstüne hükümdar, Kurtuba âlimlerinden bir meclis topladı. Toplanan âlimler, onun İslâmiyetin iman esaslarına uymayıp görüşlerinin çoğunun sapıklık, bir kısmının ise dinden çıkmaya sebep olduğuna karar verdiler. Bunun üzerin vazifesinden alınan İbn-i Rüşd hapsedildi. Bilahare Sultan Mansur, Kurtuba’ya gelince onu affetti ve iltifatlarda bulundu. Ama son seneleri hüzün ve sıkıntılarla geçti. Serveti elinden alındı. Lucene şehrine sürüldü. 1198’de Marakeş ‘te vefat etti.
İslâm dünyasını saran dar görüşlülük, bilime düşmanlık ve dedikodu yüzünden İbni Rüşd ve oğlu kara çalmalardan, düşmanca söylentilerden, emire değin ulaşan iftiralardan kurtulamadılar. Yergilere konu olan, kitapları yakılan, camiden kovulan İbni Rüşd için en sağlam yardım yine bilim ve felsefe oldu. Ölümünden birkaç yıl önce baştan saraya çağrılmasına rağmen, kendi köşesinde kalmayı yeğledi.
İbn-i Rüşd en çok Aristo’nun eserlerinden yaptığı, bugün Batı’da öyle birçok unutulmuş, tercüme ve şerhleriyle ünlüdür. 1150’den önce Avrupa’da Aristo’nun eserlerinin birkaç tercümesinden başkası yoktu ve bunlar da din adamlarınca talep görüp, incelenmiyorlardı. Batı’da Aristo’nun mirasının tekrar keşfedilmesi, İbn-i Rüşd’ün eserlerinin 12. asır başlarında Latince’ye tercümesiyle başlamıştır.
İbni Rüşt, Aristotales mantığına büyük tartma verdi. Ona kadar mantık; tek tek olgulardan ve tikellerden elde ettiğimiz algılar ve tasarımlardan akla kadar, tümel gerçeklere dürüst yükselmenin temellerini, ilkelerini belirleyen, belirten bilimdir.
13. yüzyılın ortalarına içten İbni Rüşd’ün az daha bütün eserleri Lâtince’ye çevrildi. 14. yüzyılda Bagnols’lu Levi Ben Gerson da, İbn Rüşd’ün farklı alanlara yönlendirilmiş eserlerini İbranice’ye çevirdi. Hristiyan Ortaçağı’nda üzerinde önemle durulan filozoflardan biri oldu.
Zamanının en büyük doktorlarından biri olan İbn-i Rüşd, tıp sahasında 16 eser verdi. Bunlar arasında “Külliyat fi’t Tıp” en ünlü olanıdır. Lâtince’ye tercüme edilen kitap, yüzyıllarca Avrupa üniversitelerinde ders kitabı olarak okutulmuştur. Bir tıp ansiklopedisi olan Külliyat fi’t Tıp, hastalıkları tek tek ele almaktadır. İbn-i Rüşd, bu eserinde hiçbir insanın hayatında ikinci bir kere çiçek hastalığına yakalanmayacağını söyler ve sebeplerini izah eder.
İbni Ruşd, 10 Aralık 1198 tarihinde 72 yaşında Marakeş, Fas’ta ölmüştür.
Eserleri :
1- Külliyat fit-Tıb,
2- Mukaddemat,
3- Nihayet-ül-Müctehid,
4- Et-Tah-sil,
5- Kitab-ül Hayevan,
6- Kaçınılmaz,
7- Telhisü İlahiyyat-ı Nikolavus,
9- Te-hafüt-üt Tehafüt,
10- Şerhü Kitab-ün Nefs li Aristotales,
11- Şerhu Kitab-üs-Sema ve-Cihan li-Aristales,
12- Makale fil-Kıysas,
13- Muhtasar-ı Me-cisti,
14- Fasl-ül-Makal ve Keşf lahza Menahic-il-Edille,
15- Kitabü Mabadet-Tabia,
16- Şerhul Urcuze fit-Tıb,
17- Makhale fi Cevher il-Alın Yazısı,
18- Makela fı’l Mizac
