Karamanoğlu Mehmet Bey
Karamanoğlu Mehmet Bey Biyografisi
13 Mayıs 1277 tarihinde Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçe’yi devletinin devlete ait dili olarak bildiri etti. Karamanoğulları Beyliği 1250-1487 yılları aralarında Anadolu’da hüküm sürmüş olan beyliklerden biridir. Anadolu’da yaklaşık 230 sene hüküm süren bu beylik, Türkmen beyliklerinin Osmanoğulları’dan sonradan en önemlisi, en kudretlisidir.
Karamanoğlu Mehmet Bey, 1240 yılında doğmuştur. Babası Kerimüddin Karaman Bey’dir.
Anadolu Selçuklu Devleti‘nin zayıflaması ve yıkılması sırasında kurulan Türk beyliklerinin en uzun ömürlülerinden birisi olan Karamanoğulları, Oğuzlar’ın Afşar boyuna mensuptur. Bu Afşar Türkmenleri, XIII. yüzyılın birincil yarısından itibaren devamlı Moğol istilası sırasında ülkelerini terk ederek önce Azerbaycan ve Şirvan taraflarına gelmişler ve buradan Anadolu’ya geçerek Anadolu Selçuklu Devleti‘nin Sultanı I. Alaaddin Keykubad göre 1228 yılında Mersin, Mut, Gülnar yöresine yerleştirilmiş; sonra Ermenek civarı kendilerine verilmişti. Bu sırada bu Türkmenlerin başında Nûre Sûfî b. Sâdeddin isimli bir reis bulunuyordu. daha sonra Konya-Ereğli’yi Hristiyanların elinden alan Nûre Sûfî bu suretle arazisini genişletmeye başladı.
Nûre Sûfî’nin ölümünden daha sonra yerine oğlu Kerimüddin Karaman geçti. Kerimüddin Karaman Bey Anadolu Selçuklu Devleti’nin Moğol baskısı aşağı gittikçe zayıf düşmesinden de istifade ederek Ermenek, Mut, Gülnar ve Silifke kalelerine ara sıra akınlar yapıyordu. sonra Ermenek’i ele geçiren Karaman Bey, Ermenek Beyi unvanını alarak beyliğin temelini atmış oldu.
Anadolu Selçuklu Devleti döneminde minik bir Beylik olan Karamanoğullarının Beyi Kerimüddin Karaman Bey Konya’ya saldırdığı savaşta 1253 yılında öldürüldükten sonra en büyük oğlu Karamanoğlu Mehmet Bey, 8 sene kardeşleriyle birlikte gözden uzakta yaşamış, 1261 yılında 21 yaşına geldiğinde beyliği toparlayarak beyliğin başına geçmiştir.
Niğde Emiri Hatiroğlu Şerafettin, Memluk sultanına güvenerek Moğollara aleyhinde isyan ettiği sırada Karamanoğlu Mehmet Bey de onun tarafını tutmuştur. Bundan dolayı Şerafettin Bey Ermenek tarafı askeri kumandanlığını Karamanoğlu Mehmet Bey’e vermiştir. Bundan sonra Mehmet Bey her sene Selçuk hazinesine göndermekte olduğu vergiyi kesmiştir. Ermenek kumandanlığının eski sahibi Bedrettin İbrahim, Karamanoğlu Mehmet Bey üstüne bir baskı göndermiştir. Bunun üzerine sarp yerlere çekilmiş olan Mehmet Bey, Göksu Derbendinde ani bir taarruzla Bedrettin kuvvetlerini bozguna uğratmıştır. 1276 yılında gerçekleşen bu olay Karamanoğullarının şöhretinin artmasına sebep olmuştur.
Onun zamanında Niğde, Aksaray, Kayseri, Sivas, Ankara, Konya, Akşehir, Afyon ve Kütahya Karamanoğlu hâkimiyetine katılmıştır. Karamanoğlu Mehmet Bey, Konya’yı aldıktan daha sonra Selçuklu tahtına, Sultan II. İzzeddin Keykavus’un oğlu Alâeddîn Siyavuş’u (Pinti) 12 Mayıs 1277’de çıkartmıştır.
13.yüzyıl ortalarında Selçuklular, edebi dil olarak Farsçayı, devlet dili olarak Arapçayı kullanırlardı. Millet ise öz dili olan Türkçeyi kullanırdı. Karamanoğlu Mehmet Bey, 13 Mayıs 1277 tarihinde Konya’da meşhur dil fermanını yayınlayarak, Türkçenin yeniden devlet dili olmasını sağlamıştır. Mehmet Bey fermanında
“Şimdengeru, divanda, dergâhta, bargâhta, mecliste ve meydanda Türkçeden gayri dil kullanılmaya… uymayanların boynu vurula….” diyerek Türkçenin ve Türklüğün Anadolu’da ve yeryüzünde ebediyen yaşamasında öncü olma şerefine erişmiştir. Bu suretle devlete ait devlet işlerinde kullanılan Arapça ve Farsçanın hâkimiyetine büyük bir darbe vurulmuştur. Karamanoğlu Mehmet Bey’in fermanı Türk kültür tarihinin manâlı olaylarından biridir. Günümüzde 13 Mayıs tarihi her sene Karaman’da Dil Bayramı olarak kutlanmaktadır.
Karamanoğlu Mehmet Bey’in Konya’da kalması Moğol baskısından dolayı uzun süreli olmamıştır. Kendisi ama Konya’da 37 gün kalmıştır. Moğol baskısından nedeniyle Mut taraflarına gitmiştir.
III. Gıyaseddin Keyhüsrev vaktinde Anadolu Selçuklu büyük veziri Sahib Cet ve ordusu tarafından peşine düşüp takip edilen Karamanoğlu Mehmet Bey, Karadağ yakınlarındaki Kızıldağ’da Selçuklu ordusu ile birleşen Tatar Hasan Giray Han ve ordularıyla girdikleri savaşta kardeşleri Halil ve Kasım Beylerle birlikte şehit olmuştur.
Karamanoğlu Mehmet Bey, 20 Haziran 1277 tarihinde 37 yaşında ölmüştür. Mezarı Karaman’ın Ermenek ilçesine yan Balkusan Köyü’nde bulunmaktadır.
Karamanoğulları Beyliği Anadolu beylikleri içerisinde en uzun ömürlü ve en enerjik beyliklerden birisi olmuştur. Beyliğin ilk merkezi Ermenek olmuş, sonradan sırasıyla Lârende (Karaman), Konya, kısa bir vakit de Niğde ve Silifke beylik merkezi olmuştur. Karamanlıların devlet idare sekli Anadolu Selçukluları devlet teşkilatına benzemekte idi. Beylik aile fertleri göre seçilen Ulu bey göre idare edilir, ailenin öteki üyeleri ülkenin farklı alanlara yönlendirilmiş yerlerinde valilik yapmak suretiyle yönetime katılırdı.
Anadolu-Beyliklerinin-Genel-Haritası
Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamasından faydalanarak beyliklerini kuvvetlendiren Karamanoğulları, bu devletin yıkılmasından sonradan Anadolu’nun en kaslı beyliği haline geldiler. Bir ara İlhanlılar Karamanlıları yendilerse de sonradan bitmiş ülkelerine sahip olan Karamanlılar, ilhanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra Konya’yı alarak kendilerine başkent yaptılar.
Karamanoğulları Beyliğinin bayrağı: Bayrakta bulunan 6 köşeli yıldız Müslümanlar öncesinde de Öntürk ve Türk kültüründe yer alsa da Müslümanlar arasında “Mühr-ü Süleyman” olarak aşina simgedir.
Karamanoğullarının siyasi ve ticari ehemmiyeti, memleketlerinin coğrafi durumuna göreydi. Adaleli düşmanları karşısında sarp yerlere çekilerek korunurlar, risk geçince yeniden İçel ve Larende taraflarına gelirlerdi. Karaman Beyliğinin ilk hükümet merkezi, Ermenek’ti. Sonraları toprakları genişleyince, Larende kasabasını uzun müddet merkez olarak kullandılar. Konya’yı ele geçirince, devlet merkezini buraya taşıdılar. 1463 senesinde, Konya Osmanlılara geçince, Larende’yi her yerde merkez yaptılar.
Şehabeddin Ömer, Mesalik-ül-Ebsar isimli eserinde, 14. asrın ilk yarısında, Karamanoğulları’nın 25.000 atlı ve 25.000 yaya askeri olduğunu kaydetmiştir. Bunlardan başka aşiret kuvvetlerinden de faydalanmışlardır.
Geçitler vasıtasıyla Konya’ya ulaşan ticaret yollarını kontrol eden Karamanlılar, Ceneviz ve Kıbrıs tacirlerinden aldıkları vergilerle, mühim bir gelir tedarik ediyorlardı. Lamos, Silifke, Anamur ve Manavgat gibi kendilerine ait limanlardan tahsil ettikleri gümrük devlete ait de esas gelirlerindendi.
Karamanoğullarının Ermenek, Anamur, Larende (Karaman), Aksaray, Niğde ve Konya’da inşa ettirdikleri mimari eserler, Selçuklu sanatının takipçisi olduklarını göstermektedir.
Kendilerini Anadolu Selçuklu Sultanlığının varisi sayarak öteki beylikleri kendilerine bağlamak isteyen Karamanlıların, Osmanlılar ile münasebetleri Orhan Gazi zamanına rastlar. Karamanlıların saldırısına uğrayan Germiyanoğullarının Osmanlılardan destek istemesi, Karamanoğulları ile Osmanoğullarının arasını açtı.
I. Murat Bey zamanında Osmanlı, Karamanlı ilişkileri çok gelişti. I. Murat Bey’in, Kızı Nefise Sultan’ı Karamanoğlu Alaettin Bey’e vermesine rağmen Karamanlılar, Osmanlılara düşman gözüyle bakmaya devam ettiler. Bunun üstüne Konya’ya yürüyen I. Murat, Karamanoğullarını yendi. Ancak damadını bağışlayarak ona tekrar Karaman Beyliği’ni bıraktı.
Şimşek Bayezid zamanında 1391 yılında Karamanoğulları beyliğine son verildi. 1402 yılında Şimşek Bayezid ile Timur aralarında yapılan Ankara Savaşı’ndan sonra, 1403 yılında Timur yeniden Karamanoğulları Beyliği’ni kurarak başına II. Mehmet Bey’i atadı.
I. Mehmet, Karamanoğlu Mehmet Bey’i yenerek esir etti. Ama Osmanlıların II. Murat döneminde, Karamanlılarla baştan kurdukları akrabalık bağıyla arkadaşlık kuruldu. Fatih Sultan Mehmed döneminde Karamanoğulları beylerinden Karamanoğlu Kâsım Bey, Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan’la işbirliği yapması üzerine, Fatih bu beyliği ortadan kaldırdı. Ama Karamanoğullarına mensup bazı baylar her tarafta İçel ve Niğde taraflarına artan bir şekilde beylikleri devam ettirdiler. Nihayet II. Bayezid bu beyliğe 1487 yılında kesinkes son verdi.
