Kopernik

Kopernik Biyografisi

Kopernik modern astronominin kurucusu olarak bilinir.

Polonyalı bir astronomi alimidir. Kopernik, bilim tarihine Kopernik Prensibi ya da Kopernik Teorisi olarak geçen ve Dünya ile öteki gezegenlerin Güneş etrafında döndükleri esası kabul eden heliosentrik (Güneş merkezli) esası açıkladı.

Nicolaus Copernicus (Mikolaj Kopernik), 19 Şubat 1473 yılında Torun’da (Polonya) doğdu. Babası Krakov’lu bir tüccar, annesi de zengin bir ailenin kızıydı. Dört çocuğun en küçüğüdür. Kardeşi Andreas Augustinyan bir rahipti. Dini eğitimi için gittiği İtalya‘dan döndüğünde kısa süreliğine kilisede atama aldı. Kız kardeşi Barbara Venedikten bir rahibeydi. Diğer kız kardeşi Katharina ise Thorn valisi ile evliydi. Babası erken yaşlarda ölünce geride bıraktığı 5 çocuğuna Kopernik baktı. Kopernik hiç evlenmemiştir.Temel eğitimini tamamladıktan sonradan 1492 yılında Polonya Krakov’daki okula devam ederek matematik ile astronomi konularında ve optik üstüne uzmanlaştı. Ayrıca hekim elde etmek amacıyla tıp öğrenimi gördü.

Manâsız zamanlarında resim yaptı ve yunan şiirlerini latinceye çevirdi.

Amcasının zorlamasıyla İtalya‘ya gider; Bologna, Padua ve Ferrara gibi dönemin seçkin üniversitelerinde gökbilim, matematik, hukuk ve tıp dallarında altı sene süren öğretim görür. Bir süre Roma’da matematik profesörlüğü yaptıktan sonradan ülkesine döner, kilisede üstteki-seviye bir ödev üstlenir. Keza, farklı alanlara yönlendirilmiş devlet hizmetlerini sürdüren Copernicus bir ara ülkesini dış ilişkilerde diplomat olarak da temsil eder. Ne ama, onun esas ilgi alanı gökbilim idi. Kesintisiz otuz yıl süren bir çalışmanın ürünü baş yapıtı Göksel Kürelerin Dönüşleri Üzerine arkadaşlarının ısrarı üstüne yayıma girer. Kitabının birincil nüshası Copernicus’a yaşamının son günlerinde hasta yatağında ulaşır.

Kopernik astronomi üzerine görüşlerini, De hypothesibus motuum coelestiumase constitutis commentariolus (“Gökcisimlerinin Devinimine İlişkin Varsayımlar Üstüne Açıklama”) adlı büyük kitabında detaylı biçimde açıkladı. Kitap, Kopernik’in ölümünden kısa bir vakit önce, 1543’te yayımlandı. Kopernik’in yazmış olduğu De revolutionibus orbium coelestium adlı eser Türkçeye C. Cengiz Çevik göre çevrildi. Copernicus, Göksel Kürelerin Devinimleri Üstüne, Çev. C. Cengiz Çevik, İş Kültür Yayınları, 2011.

Astronomide hiç bir alanda olmayan bir data birikimi vardı. Babillilerin göksel nesnelerin devinimlerine ilişkin gözlemlerini, kuramsal düzeyde işleyen eski Yunanlıların astronomide büyük ilerleme kaydettikleri bilinmektedir. 17. yüzyıla gelinceye dek egemenliğini sürdüren Yunanlı astronom Batlamyus sistemi bu birikimin ürünüdür. Daha Sonra, Rönesans’la birlikte, astronomide ivedi çözüm gerektiren pratik sorunlar yük kazanmıştı. Bu sorunlardan biri denizde meridyen hesaplanmasına ilişkindi. Bu ise, başta, güneşin izler göründüğü yolun doğru belirlenmesini gerektiriyordu. Çözümü aranan bir diğer sorun takvime ilişkindi. M. Ö. 46’da oluşturulan yürürlükteki yıllık yetersizdi. Örneğin, o takvime göre, bir yıl 365 günden oluşuyordu (Ancak, şu anda bildiğimiz gibi yılın süresi bundan 11 dakika 14 saniye daha kısadır).

Kopernik’in daha öğrencilik yıllarında Batlamyus teorisine karşı içine düştüğü şüphe ve doyumsuzlukta kendisini önceleyen eleştiricilerin, özellikle hocası Novara’nın etkisi büyük olmuştur. Bologna üniversitesinde gökbilim profesörü olan Novara, kilisenin o sıra içinde olduğu görecel hoşgörüden de yararlanarak, Batlamyus sistemine sert eleştiriler yöneltmekteydi.

Batlamyus teorisine tarafından, gökyüzü yıldızların “çakılı” olduğu dönen bir küreydi; dünya bu kürenin merkezinde sabit bir konuma sahipti; çevresinde ay, güneş ve gezegenleri taşıyan iç içe bir dizi kristal küre vardı. “Tanrısal bir armoni” diye imgelenen bu sistem, hem insana evrenin merkezinde olma övünç ve gururunu sağlamaktaydı.

Ne var ki, salt bilimsel açıdan bakıldığında sistem boşu boşuna karmaşutmayan bir takım varsayımlar, ayaküstü gereksinmelere tarafından oluşturulan açıklamalar vardı. Benzetme yerindeyse, baş, cisim, el ve bacak gibi her parçası diğer bir yerden derlenmiş bir heykelin acayip görüntüsünü sergiliyordu.

Copernicus astronomiyi basitleştirme ve istikrarlı kılma girişiminde, kökü olağan çağa uzanan bir hipoteze başvurur (M. Ö. 3. yüzyılda Aristarcus adında bir alim, hemen “güneş sistemi” dediğimiz sistemin merkezinde dünyanın yok, güneşin yer aldığını ileri sürmüş, ama tutucu çevrelerin tepkisiyle susturulmuştu).

Doğrusu, yalnız oturmuş öğretiye yok sağduyuya da ters düşen bu hipotezin bilim tarihindeki devrimsel sonucunu Copernicus’un öngördüğü kolayca söylenemez. Büyük muhtemelen, Aristarcus hipotezi onun gözünde göksel sisteme geometrik uyum karşılayan bir basitleştirme aracıydı. Nitekim, kitabın önsözünde önerilen yeni sistemin bilimsel doğruluğu değil, salt matematiksel geçerliği vurgulanıyordu.

Kopernik , Güneş’in, Ay’ın ve yıldızların doğup batmasına, Dünya’nın kendi çevresinde dönüyor olmasının yol açtığını anladı.

Fiilen onun kurduğu sistem de tümüyle dürüst değildi. Kopernik’e tarafından Güneş evrenin merkezinde değişmez bir yerde hareketsiz halde duruyor, gezegenler onun çevresinde dolanıyor ve daha ötelerde de Güneş gibi tembel duran diğer yıldızlar bulunuyordu. Daha sonraları Güneş’in evrendeki sayısız yıldızdan sadece biri olduğu ve bütün bu yıldızların gezegenler ile birlikte uzayda aralıksız hareket ettiği ortaya çıkarıldı.

Bilindiği gibi, Copernicus teorisi iki esas varsayım içermektedir: (1) Gezegenleri içeren göksel küreler dünyanın değil, güneşin çevresinde dönmektedir; (2) Dünya merkezde değişmez değil, kendi ekseni çevresinde jurnal, güneşin çevresinde yıllık dönüşler içindedir. Copernicus’u bu varsayımlara en ilk önce gözlemsel verilerin yönelttiği şüphe götürmez.

Lakin gene de Kopernik’in, Dünya’nın evrenin merkezinde bulunmadığını ve öbür gezegenler ile birlikte Güneş’in çevresindnemde bu kuram çok güç kabul edildi. Kopernik’in kuramının hatalı yönlerini ise 17. yüzyılda İtalyan astronom Galileo Galilei ortaya çıkardı.

Kopernik,24 Mayıs 1543 de 70 yaşında Frombork’ta öldü.