Moşe Dayan

Moşe Dayan Biyografisi

İsrailli askeri lider ve siyaset adamı. İsrail Savunma Kuvvetleri’nin dördüncü genel kurmay başkanıdır. (1953-1958).
Moşe Dayan 20 Ma gölü yakınlarındaki Deganya Alef Kibbuttz’unda dünyaya geldi. İbranice’de, ismi “Musa Başat” anlamına gelir.

14 yaşına geldiğinde Yahudi mesken merkezlerini Arap saldırılarına karşısında savunmayı hedefleyen bir yeraltı örgütü olan Hagana’ya katıldı. Dayan, Hagana’da tayin aldığı dönem boyunca İngiliz Generali’nden gerilla savaş taktiğini öğrendi. 1936-1939 ayaklanma süresince Galile ve “Jezreel Valley”de özel polis güçleri aşağı tahsis yaptı.1939 yılında İngilizler’in Hagana’yı dağıtmasının ardındaki Dayan yakalandı ve iki sene hapse hükümlü edildi.

1941 yılında tahliyesinin gerisinde İngiliz ordusunun Lübnan ve Suriye’nin bağımsızlaştırılmasını sağlayan güçleri ile tahsis yaptı. Lübnan ile yapılan bir çatışma sırasında yaralanan Dayan, sağ gözünü kaybetti. Sağ gözünü kapatması için taktığı siyah koruyucu süre geçtikçe kendisini tanımlayan bir amblem haline geldi. 1948 yılına kadar etkin olarak Hagana’ya hizmet etti.

Askeri yaşamı 1937’de İngiliz subayı Yüzbaşı Orde Wingate’ten öğrendiği gerilla savaşı yöntemleriyle özel gece bölüklerinde başlamıştır. Bu bölükler İsrail’de ayaklanan Arap çetelerine karşısında savaşan birlikler olmuş ve İsrail ordusunun önemli bir parçasını oluşturmuştur. Komandoları Araplara ve 1941’de Suriye’de yer alan Fransız kıtalarına karşısında yönetti. 1948’de albaylığa yükseldi. İsrail Kurtuluş Savaşı esnasında Suriye sınırının Kudüs bölümünde komutanlık yaptı. Generalliğe yükseldi ve genelkurmay başkanı oldu (1953). Yeni İsrail kuvvetlerini örgütledi, Mısır’a karşı Sina’da açılan savaşı yönetti (1956). Dayan 1958 yılında askerliği bıraktı ve ikinci kariyeri olan politikaya atıldı. Tarım bakanlığı (1959-1963), siyasal parti yöneticiliği (1965) ve savaş bakanlığı yaptı (1967). İşçi Partisi içinde manâlı rol oynadı. Başbakanlığa adaylığını koyduysa da Golda Meir’in kazanması üstüne çekildi. Meir hükümetinin savunma bakanı oldu.

2 Ekim 1973 yılında Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ın İsrael’e yaptığı beklenmedik hücum ülkeye hasar verdi. Yom Kipur Savaşı olarak aşina savaşın hazırlıksız yakalanılması karşı savunmayı da geciktirdi. 22 Ekim’de mütareke yapılmasına rağmen İsrail halkının güveni önemli şekilde sarsılmıştı. Bu hazırlıksız yakalanışın sorumlusu olarak gözler Savunma Bakanı Moşe Dayan’a çevrildi ve bir takım kesimler tarafından Bakanlığı’nın geri alınması istendi. Bu istek kabul edilmese bile basın ve millet kendisini suçlamaya devam etti. Katıldığı askeri bir cenaze töreninde yaslı ailelerin kendisini “oğullarının katili” olarak tanımlaması üzerine 1974 yılında Meir’e istifasını bildirdi. Dayan meydana gelen bu Yom Kipur Savaşı olaylarının ardındaki, yeni Başbakan olarak seçilen Likud Partisi Başkanı Menachem Begin’in kendisine ikin teklifini İşçi Partisi’ne aleyhinde görüşlere sahip bir parti olmasına karşın kabul etti.Daha sonradan İşçi Partisi’nden ayrılarak Telem Partisi’ni kurdu. 1981 seçimlerinde partisi Telem, sadece iki sandalye kazandı. Dayan, Arap milletlerle uzlaştırma karşılamak amacıyla bir çok mülâkat yaptı ve bu konuda atılacak adımlara liderlik etti. Amerika Birleşik Devletleri Başbakanı ve aracı Jimmy Carter’ın yardımlarıyla Dayan Mısırlılar ile önce Leeds Castle’da sonradan ise Camp David’de bir araya geldi. neticede 17 Eylül 1978’de Camp David Barıştırma Antlaşması imzalandı.

II. Dünya Savaşı yıllarında 1941’de Suriye’de Fransız kuvvetlerine aleyhinde savaşırken sağ gözünü kaybetmiştir.

Yakalandığı kanser hastalığı sebebiyle 16 Ekim 1981 yılında vefat eden Dayan’ın mezarı Negev’e gömüldür.