Nikolas Kopernik

Nikolas Kopernik Biyografisi

Kopernik çağdaş astronominin kurucusu olarak bilinir.

Polonyalı bir gökbilim alimidir. Kopernik, bilim tarihine Kopernik Prensibi ya da Kopernik Teorisi olarak geçen ve Dünya ile öteki gezegenlerin Güneş civarda döndükleri esası kabul eden heliosentrik (Güneş merkezli) esası açıkladı.

Nicolaus Copernicus (Mikolaj Kopernik), 19 Şubat 1473 yılında Torun’da (Polonya) doğdu. Babası Krakov’lu bir tüccar, annesi de zengin bir ailenin kızıydı. Dört çocuğun en küçüğüdür. Kardeşi Andreas Augustinyan bir rahipti. Dini eğitimi için gittiği İtalya‘dan döndüğünde kısa süreliğine kilisede atama aldı. Kız kardeşi Barbara Venedikten bir rahibeydi. Öteki kız kardeşi Katharina ise Thorn valisi ile evliydi. Babası erken yaşlarda ölünce geride bıraktığı 5 çocuğuna Kopernik baktı. Kopernik hiç evlenmemiştir.Temel eğitimini tamamladıktan daha sonra 1492 yılında Polonya Krakov’daki okula devam ederek matematik ile gökbilim konularında ve optik üstüne uzmanlaştı. Hem hekim almak amacıyla tıp öğrenimi gördü.

Manâsız zamanlarında fotoğraf yaptı ve yunan şiirlerini latinceye çevirdi.

Amcasının zorlamasıyla İtalya‘ya gider; Bologna, Padua ve Ferrara gibi dönemin seçkin üniversitelerinde gökbilim, matematik, hukuk ve tıp dallarında altı sene süren öğretim görür. Bir süre Roma’da matematik profesörlüğü yaptıktan sonra ülkesine döner, kilisede üst-seviye bir tayin üstlenir. Ayrıca, değişik devlet hizmetlerini sürdüren Copernicus bir ara ülkesini dış ilişkilerde diplomat olarak da temsilcilik eder. Ne ancak, onun ana ilgi alanı gökbilim idi. Sürekli otuz yıl süren bir çalışmanın ürünü baş yapıtı Göksel Kürelerin Dönüşleri Üstüne arkadaşlarının ısrarı üstüne yayıma girer. Kitabının birincil nüshası Copernicus’a yaşamının son günlerinde hasta yatağında ulaşır.

Kopernik gökbilim üstüne görüşlerini, De hypothesibus motuum coelestiumase constitutis commentariolus (“Gökcisimlerinin Devinimine İlişkin Varsayımlar Üstüne Yorum”) adlı büyük kitabında detaylı biçimde açıkladı. Kitap, Kopernik’in ölümünden kısa bir vakit önce, 1543’te yayımlandı. Kopernik’in yazmış olduğu De revolutionibus orbium coelestium adlı eser Türkçeye C. Cengiz Çevik kadar çevrildi. Copernicus, Göksel Kürelerin Devinimleri Üstüne, Çev. C. Cengiz Çevik, İş Kültür Yayınları, 2011.

Astronomide hiç bir alanda olmayan bir data birikimi vardı. Babillilerin göksel nesnelerin devinimlerine ilişkin gözlemlerini, kuramsal düzeyde işleyen eski Yunanlıların astronomide büyük ilerleme kaydettikleri bilinmektedir. 17. yüzyıla gelinceye değin egemenliğini sürdüren Yunanlı astronom Batlamyus sistemi bu birikimin ürünüdür. Sonra, Rönesans’la birlikte, astronomide çabuk çözüm gerektiren pratik sorunlar yük kazanmıştı. Bu sorunlardan biri denizde boylam hesaplanmasına ilişkindi. Bu ise, ilk olarak, güneşin izler göründüğü yolun dürüst belirlenmesini gerektiriyordu. Çözümü aranan bir öteki sorun takvime ilişkindi. M. Ö. 46’da oluşturulan yürürlükteki yıllık yetersizdi. Örneğin, o takvime kadar, bir sene 365 günden oluşuyordu (Ama, hemen bildiğimiz gibi yılın süresi bundan 11 dakika 14 saniye daha kısadır).

Kopernik’in daha öğrencilik yıllarında Batlamyus teorisine karşı içine düştüğü şüphe ve doyumsuzlukta kendisini önceleyen eleştiricilerin, bilhassa hocası Novara’nın etkisi büyük olmuştur. Bologna üniversitesinde gökbilim profesörü olan Novara, kilisenin o sıra içinde olduğu görecel hoşgörüden de yararlanarak, Batlamyus sistemine sert eleştiriler yöneltmekteydi.

Batlamyus teorisine kadar, gökyüzü yıldızların “çakılı” olduğu dönen bir küreydi; dünya bu kürenin merkezinde değişmez bir konuma sahipti; çevresinde ay, güneş ve gezegenleri taşıyan iç içe bir dizi kristal küre vardı. “Tanrısal bir ahenk” diye imgelenen bu sistem, keza insana evrenin merkezinde olma övünç ve gururunu sağlamaktaydı.

Ne var ama, salt bilimsel açıdan bakıldığında sistem gereksizce karmaşutmayan bazı varsayımlar, ayaküstü gereksinmelere göre oluşturulan talimatlar vardı. Benzetme yerindeyse, baş, vücut, el ve but gibi her parçası başka bir yerden derlenmiş bir heykelin acayip görüntüsünü sergiliyordu.

Copernicus astronomiyi basitleştirme ve tutarlı kılma girişiminde, kökü olağan çağa uzanan bir hipoteze başvurur (M. Ö. 3. yüzyılda Aristarcus adında bir bilgin, hemen “güneş sistemi” dediğimiz sistemin merkezinde dünyanın yok, güneşin yer aldığını ileri sürmüş, fakat tutucu çevrelerin tepkisiyle susturulmuştu).

Doğrusu, yalnız yerleşik öğretiye yok sağduyuya da zıt düşen bu hipotezin bilim tarihindeki devrimsel sonucunu Copernicus’un öngördüğü kolayca söylenemez. Büyük muhtemelen, Aristarcus hipotezi onun gözünde göksel sisteme geometrik uyum sağlayan bir basitleştirme aracıydı. Nitekim, kitabın önsözünde önerilen yeni sistemin bilimsel doğruluğu değil, salt matematiksel geçerliği vurgulanıyordu.

Kopernik , Güneş’in, Ay’ın ve yıldızların doğup batmasına, Dünya’nın kendi çevresinde dönüyor olmasının yol açtığını anladı.

Gerçekten onun kurduğu sistem de baştan sona dürüst değildi. Kopernik’e göre Güneş evrenin merkezinde sabit bir yerde uyuşuk halde duruyor, gezegenler onun çevresinde dolanıyor ve daha ötelerde de Güneş gibi atıl duran diğer yıldızlar bulunuyordu. Daha sonraları Güneş’in evrendeki sayısız yıldızdan sadece biri olduğu ve bütün bu yıldızların gezegenler ile birlikte uzayda kesintisiz hareket ettiği ortaya çıkarıldı.

Bilindiği gibi, Copernicus teorisi iki esas tahmin içermektedir: (1) Gezegenleri taşıyan göksel küreler dünyanın değil, güneşin çevresinde dönmektedir; (2) Dünya merkezde sabit değil, kendi ekseni çevresinde jurnal, güneşin çevresinde yıllık dönüşler içindedir. Copernicus’u bu varsayımlara en ilk kez gözlemsel verilerin yönelttiği şüphe götürmez.

Ama gene de Kopernik’in, Dünya’nın evrenin merkezinde bulunmadığını ve öbür gezegenler ile birlikte Güneş’in çevresindnemde bu varsayım fazla kuvvet kabul edildi. Kopernik’in kuramının hatalı yönlerini ise 17. yüzyılda İtalyan astronom Galileo Galilei ortaya çıkardı.

Kopernik,24 Mayıs 1543 de 70 yaşında Frombork’ta öldü.