Sadeddin Köpek Biyografisi
I. Alaaddin Keykubad’ın sağ koludur.
Sadeddin Köpek, Anadolu Selçuklu Devleti devlet adamı ve baş mimarıdır. I. Alaaddin Keykubad ve II. Gıyaseddin Keyhusrev dönemlerinde tahsis yapmış ve devlet yönetiminde büyük söz sahibi olmuştur.
Sadeddin Köpek‘in hayatının birincil yılları hakkında tatmin edici bilgi bulunmamaktadır. Fakat baba ve annesinin Konya’nın saygıdeğer ailelerine mensup olduğu ve annesinin adının Şehnaz Bayan olduğu yönünde iddialar bulunmaktadır. Gerçek adı “Köpek bin Muhammed”, lakabı ise Sadeddin’dir
I. Alaaddin Keykubad döneminde emirlik görevinde bulunmuştur. Tarihçi İbn Bîbî kadar emîr-i şikâr, nakkaş ve mimar olarak bahsedilmiştir.
Sadeddin Köpek, 1226 yılında I. Alaaddin Keykubad’ın Harput civarında Eyyûbîler’le yaptığı savaşta Selçuklu ordusunun sol kanat kuvvetlerinin kumandanlığını yaptı.
Beyşehir gölü yakınlarındaki Kubadabad Sarayı’ nın mimarı olan Sadeddin Köpek, 1235-1236 yılları arasında Konya ve Aksaray şehirleri arasında yer alan ve günümüze değin ulaşabilen Zazadin Hanı’nı da inşa ettirdi.
I. Alaaddin Keykubad‘ın ani ölümünden (1237) sonradan, oğulları arasında çıkan taht kavgalarında II. Gıyaseddin Keyhusrev‘in tarafını tutarak onun tahta çıkmasını sağladı. II. Gıyaseddin Keyhusrev‘in taht’a çıkmasından sonra kendisi için tehdit gördüğü önemli devlet adamlarını ve kişileri çeşitli sebeplerden öldürtmeye başladı. Harizmliler ile yapılan çaba sonunda yenilgiye uğradılar ve Sadeddin Köpek bu durumdan sorumlu tuttuğu atabegi Şemseddin Altunaba’yı öldürttü. Atabey Şemseddîn Altunaba, Tâceddîn Pervâne, saltanat naibi Kemâleddîn Kâmyar gibi kayda değer devlet adamlarını öldürttü ve Hüsâmeddîn Kaymerî, Celâleddîn Karatay gibi devlet adamlarını da görevlerinden uzaklaştırttı.
Sadeddin Köpek, Saltanat naibliği ve Pervanecilik görevlerine getirildi. Gücünü kanıtlamak nedeniyle Melikü’l-Ümerâ unvanıyla çıktığı seferde, 1238 yılında Eyyubiler’in denetiminde olan Samsat kalesi ile öteki bazı kaleleri ele geçirdi ve bütün bu başarılarından sonra Anadolu Selçuklu tahtına geçmeyi düşünen Sadettin Köpek, tahtta hak iddia olabilmek için I. Gıyaseddin Keyhüsrev‘ in gayrimeşru çocuğu olduğu yönünde öykü ortaya attı. Annesi Şehnaz Hatun’un Sultan I. Gıyaseddin Keyhusrev ile yasadışı ilişkisi olduğunu, I. Gıyaseddin’den iki aylık hamile iken bir başkasıyla evlendiğini, kendisinin bu nikahtan yedi ay sonra dünyaya geldiğini, yani I. Gıyaseddin Keyhusrev’in usulsüz çocuğu olduğunu iddia etti.
öte yandan devletin fena gidişinden sultanı sorumluluk sahibi tuttu ve onun Abbasi halifelerinin sancağını değiştireceği, Abbasiler’i tanımayacağı söylentisini yaymaya başladı.
Saadeddin Köpek’in gücünün aşırı derecede artmasından endişelenen II. Gıyaseddin Keyhusrev, 1238 yılının sonbaharında Sadeddin Köpek‘le birlikte Kubadabad Sarayı’na geldi.
Sâdeddin Köpek’i bertaraf etmeye karar veren sultan fazla güvendiği hassa kölelerinden birini gizli gizli Sivas Subaşısı Hüsâmeddin Karaca’ya gönderip Sâdeddin Köpek’in ortadan kaldırılmasını emretti. Hüsâmeddin Karaca, Kubâdâbâd Sarayı’n-da yer alan sultanın yanında gitmeden önce Sâdeddin Köpek’e misafir olarak güvenini kazanmaya çalıştı ve kendisine sultanın hizmetine girmek istediğini bildirdi. Sâdeddin nezdinde gitgide itibarı büyüyen Hüsâmeddin Karaca daha sonra bir ziyafet esnasında Köpek’i öldürmeye çalıştıysa da başaramadı. Fakat bu esnada Emîr-i alem Togan’ın kılıç darbesiyle yaralanan Köpek kendini sultanın şaraphanesine attı; burada şarabdâr ve adamları kadar öldürüldü. Cesedi demir bir kafes içine konularak Kubâdâbâd Sarayı’nın kale burcuna asıldı.
Sadeddin Köpek, 1239 yılında Konya Beyşehir’de Kubâdâbâd Sarayında öldürülmüştür.
Sâdeddin Köpek hakkında geniş bilgi veren İbn Bîbî onun halka iyi davrandığını, mazlumlara yardım edip zalimleri kuvvetle cezalandırdığını, bilhassa iktâ sahiplerinin çiftçilerden haksız aidat almalarını önlediği için onlar kadar fazla sevildiğini, eli bol ve hoşsohbet olduğunu söyler. Köpek’in Hârizmliler’e karşı yanlış politika izlemesi ve çok değerli devlet adamlarını öldürtmesi devletin temellerini sarsmış, bu sebeple Anadolu Selçuklu tarihinde fena şöhret kazanmış ve lanetli bir kişi olarak tanınmıştır. Osmanlı tarihçilerinden Müneccimbaşı Ahmed Büyükbaba ondan “habis Köpek” diye bahseder, yaratılıştan soysuz, müfsit ve hasetçi bir emîr olduğunu kaydeder.
Sâdeddin Köpek’in 633-634 (1236-1237) yıllarında Konya’ya 22 km. uzaklıkta, Aksaray-Konya karayolundan 5 km. içeride Tömek köyü yakınında yaptırdığı kervansaray Zazadin Hanı diye meşhurdur. “Zazadin” ismi Sâdeddin’in halk müziği arasında söylenen bir şeklidir. Bir Takım araştırmacılar, Arapça kitâbede yer alan “Köpek” kelimesinin “b” ile yazılmasından nedeniyle ismin Kübek veya Köbek olabileceğini kaydedersela ilgili olduğu açıktır.
2016 yılında TRT 1 de yayınlanan Diriliş: Ertuğrul dizisinde Murat Garipağaoğlu göre canlandırıldı.
