Stan Lee
Stan Lee Biyografisi
Spider-Man, Fantastic Four, X-Man, Iron Man gibi onlarca efsanevi çizgiromanın yaratıcısı olan Amerika’lı çizgiroman yazarı, editörü, yayıncısı ve yapımcısı. Stan Lee küçük bir yayınlama sektörü olan çizgiromanın büyümesini, uluslararası bir yapıya kavuşmasını sağlamanın yanı sıra, çizgiromanlar üstünde sansür baskısı yaratıcı Comics Code Authority’nin politikalarını değiştirmesini sağlayarak sektörün gelişmesinde manâlı adımlara imza atmıştır.
Stan Lee veya doğum adıyla Stanley Martin Lieber, 28 Aralık 1922 tarihinde, New York, Amerika’da dünyaya geldi. DeWitt Clinton Lisesi’nde okuyan Lee, bir yanlamasına da lokal meslek yerlerinde ofisboyluk yapıyor ve gazete dağıtımlarıyla uğraşıyordu. Yaşıtlarına oranla erken sayılabilecek bir yaşta, 1939 yılında liseden mezun oldu ve meslek hayatına katıldı.
Amcası Robbie Solomon’un yardımı ile, ileride Marvel Comics’in temelini oluşturacak olan ve Martin Goodman editörlüğünde çalışan Timely Comics’in pulp eserler çıkartan kısmına giren Lee, buradaki birincil yıllarında ofisteki ufak işleri yürütse de, 1941 yılında başta bir çizgiroman ile okuyucuların karşısına çıkma fırsatı buldu; Captain America. İleriki yıllarda efsane haline gelecek olan çizgiromanın 3. sayısında kendisine yer edinen Stanley Martim Lieber; ön adını ikiye bölerek Stan Lee olarak kullanarak ileride devlete ait adı olacak lakabını bu eserde birincil defa kullandı. Aynı yılın sonlarında, ayrıntılarıyla kendisine ait ilk süper kahraman karakterini yarattı; Destroyer.
1942 yılında Amerikan Ordusu’na katılan Lee, eğitim amaçlı filmler, sloganlar ve ordu eğitim kitapçıkları hazırladığı askerlik görevinden 1945 yılında, İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi üzerine ayrıldı ve 1947 yılında, Joan Clayton Boocock ile evlendi.
1950’li yılların başlarında western, bilimkurgu, nefret gibi bambaşka alanlarda çizgiroman senaryoları yazar Lee, 50’lerin sonlarında DC editörü Jılius Schwartz’ın Flash ve JLA gibi süperkahraman temelli eserleri diriltmesi üzerine, Martin Goodman tarafından DC’ye karşı taraf olacak süper kahraman serileri yaratmakla görevlendirildi. Kendinden önceki çok iyi bedensel ve zihinsel kapasiteleri ile mutlak iyi adamı sembolize eden süper kahraman karakterleri günlük yaşamın sorunları ile boğuşan insani kişiliklere sahip olan kahramanlarla değiştirerek okuyucu profilinin yaş ortalamasını yükseltmeyi başardı.
Lee ve arkadaşı Jack Kirby kadar yaratılan ilk eser, Fantastic Four oldu. Fantastic Four’u Hulk, Thor, Iron Man, X-Man, Daredevil, Spider Man gibi hepsi klasikleşen bir dizi çizgiroman izledi. Çizgiromanların kapağına herzamanki olarak yazılan yazan ve çizer isimleri açık havada, çinileyen, renklendiren ve tavır balonlarını yazar sektör emekçilerinin de isimlerini ekleyerek sahne arkasındaki ka tarihte çıkacak çizgiromanların ve yazarların okuyucuya olan mesajlarının bulunduğu bir sayfayı da eserlerine ekleyerek okuyucu ile yayıncı aralarında bir bağ oluşturdu.
1971 yılında, Amerika Afiyet ve Eğitim Enstütüsü, Lee’den uyuşturucunun zararları ile ilgili bir yapım hazırlamasını istemesi üzerine, Spider-Man’in üç fasikülünü bu konuya ayırdı. İlk fasikülün yayınlanmasının ardından, Comics Code adlı kuruluş, çizgiromanda uyuşturucu madde gösterilemeyeceği sebebiyle, Amerika’da yayınlanan her çizgiromanda yer alan Comics Code Authority (CCA) damgasının kullanılmasına müsade vermedi. Lee bunun üstüne serinin devamını CCA etiketi olmadan piyasaya sürdü; satışların yüksekliği nedeniyle korkuya kapılan CCA ise politikasını gevşetmek zorunda kaldı.
1980’lerden daha sonra, Stan Lee artık popüler kültürün kahramanlarından birisiydi ve Marvel’ın halka dönük yüzü haline gelmişti. Kaliforniya’ya taşınan Lee, Marvel’ın T.V. şovları ve sinema uyarlamalarının sorumlusu olarak ödev alıyordu, bir yanlamasına da çizgi roman senaryoları yazma ve editörlük görevlerine devam ediyordu.
Marvel, 2006 yılında, Lee’nin firmayla çalıştığı 65. yılın şerefine bir dizi yeni çizgiromanı piyasaya çıkarttı. Lee’nin yarattığı Spider-Man, Silver Surfer, D.R. Doom gibi klasik karakterleri, yazarın kendisinin çizgi-karakteri ile birleştiren bu çabuk büyük ilgi fark etti.
Lee, 1995 yılında Jack Kirby Hall of Fame’e kabul edildi, 2008 yılında ise sinema dünyasının efsanevi isimlerinin yer aldığı Hollywood Walk of Fame’e adı kazınarak ölümsüzleşti. National Medal of Arts ve Scream Awards’ın da içinde bulunduğu o kadar fazla ödülün sahibi olan Lee’nin adına, 2 Ekim 2009 tarihinde, Los Angeles ve Long Beach şehirlerinde Stan Lee Günleri düzenlendi.
Yazdığı pek çok çizgiromanda kendisini de hikayenin içine, genellikle arka plan karakterlerinin birisi olarak yerleştiren yazar, Marvel’in pek çok film projesinde de figüran olarak oynayarak beyaz perdenin izleyicilerine sürprizler hazırladı.
2007 yılında gerçekleşen Comic-Con International etkinliğinde, Marvel Legends yazarın aksiyon figürünü piyasaya sunarak koleksiyonerlere en sevilen yazarlardan birisini koleksiyonlarına katma şansını sundu.
Seçme Eserleri; Spider Man, The Avangers, Captain America, Daredevil, The Fantastic Four, Journey into Mystery, Ravage 2099, The Silver Surfer, Solarman, Strange Tales, The Mighty Thor, The X-Man.
