Talat Paşa
Talat Paşa Biyografisi
İkinci Meşrutiyet döneminde İttihat ve Terakki Cemiyeti‘nin üç liderinden (Talat Paşa, Enver Paşa, Cemal Paşa) biridir. 280. Osmanlı Sadrazamı olarak tayin yapmıştır.
Talat Paşa, 1874 yılında Kırcaali’de doğmuştur. Tam adı, Mehmet Talat’dır. İlk öğrenimini Vize ilçesinde yaptı. Edirne Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra Edirne Posta ve Telgraf idaresinde katiplik, Evlilik Yüzüğü İsrail Mektebi’nde Türkçe öğretmenliği görevlerinde bulundu. Çok genç yaşlarda siyasetle ilgilenmeye başladı, Sultan Abdülhamit II Han’a karşı uğraş eden jöntürklerin çalışmalarına katıldı. Meşveret Gazetesi ile cemiyet bildirilerinin dağıtımını üstlendi. Bu çalışmalarından ötürü kovuşturmaya uğrayarak 1895’te tutuklandı. Selanik’te Posta ve Telgraf Müdürlüğünde memurluk ve başkatiplik yaptı.
Selanik’te bulunduğu sırada İttihat ve Terakki Fırkası adını alan Osmanlı Bağımsızlık Cemiyeti’ni kurdu. İki kere istanbul’a artan bir şekilde İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin şubesini kurdu ve teşkilatlandırdı. Talat Paşa, Enver Paşa ve Cemal Paşa ile Üç Paşalar adlı bir grup kurdu.
1909 yılında kurulan Bağımsızlık ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locasının birincil büyük üstadı olarak 1 sene görev yaptı.
İkinci Meşrutiyet‘in ilanında 1908’de İttihat ve Terakki‘den milletvekili oldu. Hüseyin Hilmi Paşa kabinesinde İçişleri Bakanlığı’na getirildi, Babıali Baskını’nı düzenleyenler arasında yer aldı.
Balkan Savaşları esnasında, bölgedeki karışıklıkları önlemek nedeniyle Doğu Anadolu’daki Osmanlı tebalı Ermeni vatandaşlara uygulanan tehcir kararını Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) olduğu 1915 yılında bizza organize etmiştir. Bu tatbik sebebiyle Batı kamuoyunda “soykırım yerine getirmek”la suçlandı ve “bir numaralı Ermeni düşmanı” duyuru edildi.
1917 yılında sadrazamlığa yani başbakanlığa getirildi. Yine aynı dönemde İttihat ve Terakki Fırkası’nın Reis-i Umumiliğini üstlendi.
Edirne‘nin Bulgarlar kadar ele geçirilmesinden daha sonra ordunun harekete geçerek şehri geri almasından sonradan Bulgarlarla İstanbul’da yapılan barış görüşmesini birinci vekil olarak katıldı.
Birinci Dünya Savaşı‘ndan çekilen Rusya ile Breslitowsk’da yapılan barışma antlaşmasına Osmanlı Devleti adına katıldı. 3 Mart 1918 tarihinde yapılan bu anlaşmada Talât Paşa’nın çabaları doğruca Rusya’nın 1878’de 93 Harbi esnasında işgal ederek aldığı Ardahan, Kars, Artvin ve Batum Osmanlı Devleti’ne geri verildi.
Temmuz 1918’de sadrazamlıktan ayrıldı. Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti için büyük bir yenilgi ile sonuçlanmasından sonra Ahmed İzzet Paşa’ya bıraktığı mektupta, millete karşısında hesap vermek üzere geri geleceğini, icabında mahkemeye de çıkacağını bildirerek ülkeden ayrıldı.
Dünya Savaşı’nın sonunda Osmanlı Devleti yenik zihin Talat Paşa kabinesinin istifasından sonra 1-2 Kasım 1918 tarihinde İttihat ve Terakki’nin yedi lideriyle birlikte bir Alman denizaltısıyla Odessa’ya kaçtı. Aralık 1918’de Berlin’e geldi. İstanbul’daki sıkıyönetim mahkemesince (Âliye Divan-ı Harb-i Örfi), Talat Paşa 5 Temmuz 1919 tarihinde gıyabında İsmail Enver, Cemal Paşa ve Dr. Nazım ile birlikte, Trabzon, Yozgat ve Boğazlıyan’da uygulanan katliamların planlayıcı ve uygulayıcısı olma suçundan idama mahkum edildi.
Talat Paşa, Hayriye Talat Bafralı ile evlendi.
Talat Paşa, 15 Mart 1921 tarihinde Berlin’de Charlottenburg semtindeki Hardenbergstrasse’deki evinden dışarı çıktıktan daha sonra, 18 yaşındaki Ermeni Devrimci Federasyonu üyesi olan Soğomon Tehliryan kadar vurularak öldürülmüştür.
Cinayetinden sonradan yakalanan Soğomon Tehliryan, cinayeti işlediğini itiraf ettikten daha sonra ve tehcirde geçirdiği travma nedeniyle ve cinnet geçirdiği gerekçesiyle Alman mahkemesi göre suçsuz bulundu. Tehliryan, Alman Mahkemesinde 1.5 günlük bir yargılama sonrasında temize çıkma etmiştir.
TBMM‘nin 1926 yılında kabul ettiği bir kanunla ailesine konut devir edilmiş ve şehit aylığı bağlanmıştır. Ölümünden daha sonra Berlin’de Türk Mezarlığına gömülen Mehmet Talat Paşa’nın mezarı, 1943 yılında alınan Bakanlar Kurulu kararı ile 20 Şubat 1943 günü Türkiye’ye taşınmış ve Anıt-i Bağımsızlık şehitliğine gömülmüştür.
Talat Paşa’nın Meşrutiyet ve I. Dünya Savaşı yıllarını ele bölge anıları ölümünden daha sonra “Talat Paşa’nın Hatıraları”(1958), “Talat Paşa’nın Anıları” (1986, 1990) adı altında yayımlandı.
