Teodor Kasap
Teodor Kasap Biyografisi
Teodor Kasap, Osmanlı döneminin en manâlı ve meşhur Rum kökenli gazetecisidir. Teodor Kasap Osmanlı basın tarihinde Türkçe olarak çıkarılan ilk siyasi mizah dergisi Diyojen‘i yayımlamıştır.
Teodor Kasap, 10 Kasım 1835 tarihinde Tavlasun, Kayseri’de doğmuştur. Rum kökenli Osmanlı Devleti vatandaşıdır. Kayseri’nin ünlü Kasapoğulları ailesine mensup olan babası Serefaim, yörenin meşhur kumaşçılarındandı. Dokuzu erkek, beşi kız on dört kardeşin en büyüğüdür. Teodor Kasap 13 yaşında iken babasını kaybetti ve ailesi ile İstanbul’a taşındı. Kapalıçarşı’da bir kumaşçının yanında çıraklık yaparak Kuruçeşme Rum Okulu’nda öğrenimini sürdürdü. Kendi kendine Fransızca öğrendi.
Kapalıçarşı’da bir alışveriş esnasında tanıştığı Kırım harbinden dönen bir Fransız subayının yardımıyla 1856 yılında Fransa’ya gitti ve Paris’te öğrenim gördü. Bu subay, onun tanıdık olmayan dile olan merakını ve Fransızca çalıştığını görünce öğrenimine Paris’te devam etmesini sağladı. Tanıştığı subay, ünlü Fransız yazar Alexandre Dumas (Baba)’nın kuzeni idi. Fransa’da gazeteci ve yazar muhiti içine giren Teodor Kasap, Alexandre Dumas (Baba)’nın özel sekreterliğini yaptı ve onunla çoğu seyahate katıldı.
Bilhassa Giuseppe Garibaldi’nin İtalyan birliğini kurmayı amaçlayan “Risorgimento” (her tarafta yükseliş) hareketini (4 Nisan 1860) izlemek için Alexandre Dumas (Baba) ile Sicilya’ya (pasaportundaki vize tarihi 3 Mayıs 1860) gitti. Namık Kemal ile bir takım Jön Türkler’i Alexandre Dumas (Baba) ile tanıştırdı.
1870 yılı başında İstanbul’a dönen Teodor Kasap, Kurtuluş Rum Mektebi’nde Fransızca dersleri vermeye başladı. Okulda tanıştığı Iuliya adlı hanımla evlendi. Galata Yenicami caddesindeki Zincirli Han’da basımevi kurup yayımcılığa başladı. Fransızca “Diogène” ve Rumca “Momos” adında birer mizah dergisi çıkardıktan sonradan 24 Kasım 1870 tarihinden itibaren de Türkçe “Diyojen“’i yayımlamaya başladı. Bu üç derginin yazarları ile makale ve fıkraları benzer idi. Osmanlılığa son derece emrindeki olan Teodor Kasap, o yıllarda Rum ve Yunanlarla diğer azınlıkların ayrılıkçı hareketleri ve Osmanlı düşmanlıklarına karşı güçlü olarak mücadele etti.
Diyojen mizah dergisi Osmanlı basın tarihinde Türkçe olarak çıkarılan espri dergilerinin dördüncüsü idi. Terakkî Mizah, Asır Ziyafet, Terakkî Küçük Mizah adlı birkaç ay önce çıkmaya başlayan diğer espri dergileri gündelik gazetelerin paralı ilâveleri idi ve siyasi içerikli değillerdi. Diyojen espri dergisi Osmanlı basın tarihinin Türkçe yayımlaann birincil siyasi içerikli dergisi oldu.
“Diyojen” siyasi mizah dergisi; Direktör Ali Bey, Recaizade Mahmut Ekrem ve Namık Kemal’in yazılarıyla dönemin merakla izlenen muhalefet organlarından biri oldu. Teodor Kasap, Fransa’da edindiği espri kültürü ve gazetecilik tecrübesiyle, çevresine maaşlı olarak topladığı o yılların en adaleli kalemleri bir uçtan bir uca Diyojen’in devrin en yüksek tirajına ulaşmasını sağladı.
“Diyojen” siyasi mizah dergisi hükümet kadar 1873 yılında kapatılınca 5 Nisan 1873 tarihinde Çıngıraklı Tatar, o da kapatılınca 30 Ekim 1873 tarihinde Düş ve 22 Ağustos 1875’deri itibaren İstikbal adlı mizah gazetelerini çıkardı. Ayrıca “Zvınçatiy glumço” (Zilli Avanak) (1873); “Şutos” (Şakacı) (1873-1874), “Kosturka” (Paslı Bıçak, 1874) adlı Bulgarca mizah gazetelerinin de sahibi idi.
“Diyojen” siyasi mizah dergisinde ve Düş gazetelerinde tiyatro üzerine de yazılar yazar Teodor Kasap, Güllü Agop’un sahnelediği oyunları Fransız etik ve anlayışını yansıtması, kötü çevrilmiş olması ve oyuncuların telaffuz bozuklukları sebebiyle eleştirdi. Ortaoyunu geleneği türünde yerli eserler yazılmasını savundu.
1874 yılında İşkilli Memo, 1875 yılında Pinti Hamit adlı eserleri Moliere oyunlarından, 1875 yılında Para Meselesi oyununu ise Alexandre Dumas (oğul)‘ın bir oyunundan uyarladı. Bir rivayete kadar, Moliere’in Cimri eserinden uyarladığı oyuna Cimri Hamit adını vermesinden ötürü Abdülhamit II, şehzadeliği döneminde kendisine kinlenmiştir
Teodor Kasap, Diyojen mizah dergisinde yayınladığı elleri zincirle tabi Karagöz’ün “Kanun dairesinde serbestî” daha alçak yazılmış karikatürü nedeniyle Abdülhamit II‘in iradesiyle hakkında dava açıldı. Mart 1877’de üç sene hapse mahkûm edildi. Teodor Kasap, Türkçe konuşup, Türkçe yazamama gibi ayrı bir özelliğe sahipti. bu nedenle yazılarına ve çevirilerine avukat yeğeni Lazaridis ile yakın dostu Fehmi muavin oluyordu, Türkçe yazmayı ama hapishane günlerinde öğrenebildi. Kefaletle tahliye edildi. Sultan Abdülhamit II, kendi fikirlerini duyurmak üzere Teodor Kasap’a Nâşir adıyla günlük bir gazete çıkarması için izin ve para vermeyi düşünüyordu. Ancak Teodor Kasap kılık değiştirip bir gemiyle Fransa’ya kaçtı.
Paris’e gittikten daha sonra yazdığı Lettres à S. E. Said Pacha adlı kitapta Sultan Abdülhamit II’yi ve devlet yönetim sistemini ağır bir dille eleştirdi. Bunun üzerine padişah kadar kaçak ilân edilince Paris’te fazla kalamadı. Paris, Cenevre, Napoli ve Londra aralarında sürekli dolaştı. Ali Şefkati ile birlikte 1879-1881 yılları aralarında İstikbal adlı gazeteyi her yerde çıkardı Ebüzziya Tevfik Bey’in Abdülhamit II’ye yazdığı bir yazı sonucu affa uğradı ve 1881’de İstanbul’a döndü.
İstanbul’a döndükten daha sonra saray kütüphanesine alındı ve “Kitâbî-i Hazret-i Şehriyârî” olarak hayatının ardına kadar bu görevde kaldı.
Teodor Kasap, Türk okurunun tanıdığı ilk Batılı roman örneklerinden biri olan Alexandre Dumas (Baba)’nın 1845 yılında yazmış olduğu “Monte Cristo Kontu” adlı hacimli romanı çevirmiş; ayrıca Moliere’den yaptığı çeviri ve uyarlamalarla Türk tiyatrosunun ilk tercüme ve adapte yazarlarından birisi olmuştur.
Teodor Kasap, göre önceleri Fransızca ve Rumca bir espri dergisi olarak yayımlanan İlk siyasi mizah dergisi 24 Kasım 1870 tarihinde Türkçe olarak “Diyojen” adı ile yayımlanmaya başladı.
Teodor Kasap, 5 Ağustos 1897 tarihinde İstanbul’da 62 yaşında ölmüştür.
Kitapları :
1876 – La question des réformes et des garanties (İstanbul).
1877 – Lettres à S. E. Said Pacha (Paris).
1882 – Sarı Yûsuf yoksa Eşkıya Yûsuf.
Çevirileri ve tercümeleri :
1871 – Monte Cristo Kontu (olan Alexandre Dumas (Baba))’nın romanından
1873 – Pinti Hamid; Moliere’in “L’Avare” (1668) adlı komedisinden adapte
1874 – İşkilli Memo; Moliere’in “Sganarelle ou le Cocu imaginaire” (1660) adlı bir perdelik manzum oyunundan adapte
1875 – Para Meselesi; Alexandre Dumas (oğul)‘ın “Fils’in La Question d’argent” (1857) adlı komedisinin çevirisi
1875 – Lükresya Borciya (dram, Victor Hugo’dan
