Tepedelenli Ali Paşa
Tepedelenli Ali Paşa Biyografisi
Yanya Aslanı olarak bilinen, 1803 ila 1822 yılları arasında Osmanlı‘nın Yanya valiliği görevini yerine getirmiş olan devlet adamı.
Tepedelenli Ali Paşa, Arnavutluk‘un Tepedelen (Tepelena) kasabasında doğdu. Varlıklı bir aşiretin ağası olan babasının nüfzunda gizli bir hayat süren Ali Paşa, 1758 yılında babasının öldürülmesinden sonra annesinin önderliğinde kurulan eşkiya çetesine liderlik yaptı. Çetesi ile beraber Negroponte‘deki bir isyanın bastırılmasında Osmanlı valisine takviye edince, Osmanlı Devleti’nin de ilgisini çekmiş oldu.
1968 yılında, Delvina paşasının kızıyla evlenmesi ile beraber hayatı değişti. Bu evlilikten daha sonra Osmanlı içerisinde süratli bir yükselişe geçen Ali Paşa, 1787 yılında Sırbistan‘daki ayaklanmaların bastırılmasında önemli bir rol oynadı. 1788 yılında, sonraki 33 sene baştan başa hakimiyeti aşağı kalacak olan Yanya‘nın valiliğine getirildi.
Bölgedeki Rum’lar, daha daha sonra başarılı olup Yunanistan‘ın kurulmasına yol açacak olan özgürlük hareketlerinin temelini o yıllarda atmaya başlamışlardı. Filiki Eterya ve sanki dernekler kurarak Osmanlı’dan bağımsızlıklarını kazanmaya çalışan Rumlar’ın bu hareketlerini Ali Paşa fazla şiddetli bir biçimde bastırdı. Ayrıca 1798 yılında Napolyon‘un donanmasına karşısında kazandığı zafer ve Rumeli‘de bastırdığı Pazvandoğlu isyanları tamamen bölgedeki siyasi ve askeri nüfuzunu da arttırdı.
Tepedelenli Ali Paşa’nın ekonomik, siyasi ve askeri nüfuz alanıdaki artma Osmanlı sarayında güzel karşılanmıyor, lakin ülke içinde ve dışındaki sorunlar ve Paşa’nın Rum asilere karşısında olan tutumu sonucunda isyanların azalması sebebiyle ona karşısında da çıkılmıyordu. Bu durum, 1919 yılında, döneminin Alvonya Mutasıf’ı İbrahim Paşa‘yı makamından ederek yerine oğlu Muhtar Paşa’yı geçirmesine dek devam etti. Bu hareket, kendisinden müsade alınmadığı için padişah II. Mahmut’un tepkisini çekti ve Tepedelenli Ali Paşa, oğullarıyla beraber makamlarından uzaklaştırıldı.
Görevinden alınmayı kabul etmeyen Ali Paşa, Boğdan, Mora ve civarındaki adalarda isyanlar çıkarttı, Rum’larla anlaşarak Osmanlı’ya karşı bir tehtit oluşturmaya başladı. Bunun üstüne Osmanlı otoriteleri göre alçak bildiri edildi ve kendisine aleyhinde savaş açıldı. Kısa zaman içinde elindeki toprakların çoğunu kaybeden Ali Paşa, Yanya Kalesi‘ne çekilerek direnişe başladı.
Serasker Hurşit Paşa komutasındaki kuvvetlere karşısında uzun zaman kalesini savunamayan Ali Paşa, canına dokunulmaması koşuluyla teslim oldu, lakin 24 Ocak 1822‘de kurşuna dizilerek idam edildi.
Yaşadığı dönem boyunca Lord Byron gibi ünlü yazarların yoksa Avrulpa ülkelerinin siyasetçilerinin ziyaretine uğrayan Ali Paşa, Alexandre Dumas‘ın olağan eseri Monte Cristo Kontu‘nda da kendisine yer edinmiştir.
