Ziya Paşa

Ziya Paşa Biyografisi

Tanzimat Edebiyatı‘nın kayda değer şair ve düşünürlerinden olan Ziya Paşa, hayatının büyük bir bölümünü devlet için çalışarak geçirmiş, ülkenin siyasi olarak gelişmesi için çalışmalarda bulunmuş ve mücadele etmiştir.
Ziya Paşa, 1825 yılında İstanbul’da doğdu. Esas ismi Abdülhamid Ziyaeddin’dir. Babası Galata Gümrüğü’nde katiplik yapan Erzurumlu Ferideddin Efendi’ydi. Ziya Paşa, İlk ve Orta öğreniminin bir bölümünü Süleymaniye’deki Edebiye Mektebi’nde yaptıktan sonra Bayezid Rüştiyesi’ne geçti ve bir yanlamasına da özel derslerle Arapça ve Farsça öğrendi. Hemen Şimdi 15 yaşında iken Aşık Acayip, Aşık Kerem ve Aşık Ömer gibi halk şairlerinin eserlerini okumaya başladı. Şiir ile ilgisi okul çağlarında başladı. Bir süre Sadaret Mektub-i Kalemi’nde çalıştıktan sonradan 1855 yılında Mustafa Reşit Paşa‘nın aracılıyla sarayda Mabeyn Katipliği’ne getirildi. Bir yana Fransızca öğrenmeye başladı.

Sultan Abdülmecit‘in vefatından sonradan Ali Paşa‘nın sadrazamlığa atanması üstüne saraydaki işinden uzaklaştırldı. Bir süre Zaptiye Müsteşarlığı yaptı. 1861 yılında Kıbrıs mutasarrıfı oldu. Bir zaman Atina’da büyükelçilik görevini yerine getirdi. Ardındaki Sultan Abdülaziz‘in kendisini istanbul’a çağırması üzerine geri döndü. Abdülaziz göre Bosna’nın denetimi ile görevlendirildi. Ama İstanbul’a dönmesinden kıa bir vakit sonra Bab-ı Ali, Ziya Paşa’yı Amasya Musarrıflığı görevi ile İstanbul’dan uzaklaştırdı.

1865 yılında Yeni Osmanlılar Cemiyeti‘ne katıldı. Sultan Abdülhamit yönetimine karşı geldiği için her tarafta Kıbrıs Mutasarrıflığı’na atandı. Oysa aynı dönem Erzurum Vali Muavinli’ne atanan Namık Kemal ile birlikte Avrupa’ya kaçtı. Londra’da Namık Kemal ile birlikte Yeni Osmanlılar’ın yayın organı olan “Bağımsızlık” gazetesini çıkardılar. Namık Kemal’in ayrılmasından sonradan gazetenin başına geçti.

1870 yılında Cenevre’ye gitti, ertesi sene Ali Paşa’nın ölümünü öğrendi ve İstanbul’a döndü. 1872 ile 1876 yılları arasında Şura-yı Devlet ve Maarif Müsteşarlığı yaptı. Abdülhamit’in isteği üzerine Kanun-i Esasi‘nin hazırlanması için oluşturulan kurulda yer aldı. 1876 yılında I. Meşrutiyet‘in ilanı ile önce Suriye Valiliği’ne peşinde Adana Valiliği’ne atandı. 17 Mayıs 1880 tarihinde Adana’daki görevi devam ederken vefat etti.

Özellikle akıl bakımından J.J Rousseau‘nun etkisinde kalan Ziya Paşa, buna karşın Divan Edebiyatı‘ndan kopmamıştır. Yazdığı “Harâbât” adlı antolojisi ile eski geleneği devam ettirmiştir. Şiirlerinde daha fazla siyasi ve sosyal konulara tartı vermiştir. Bir vakit beraber çalıştığı Namık Kemal ile geleneksel edebiyat alanında ara sıra tartışmalara girmişti. Makale, şiir, antoloji ve edebiyat tarihi alanlarında eserler veren Ziya Paşa, nazım şekli ve dil olaılır bir konuşma dili kullanmış olsa da şiirlerinde dili daha ağırdır.

Namık Kemal ve İbrahim Şinasi ile birlikte Türk Edebiyatı‘nın temellerini atmış olan şair, kullandığı geleneksel usluba karşın batılılaşma ve reformcu Tanzimat Edebiyatı’nın öncüleri aralarında yer almaktadır. “Tercih-i Bend” ve “Terkib-i Bend” adlı şiirlerinde öncelikle inasan yazgısı ve metafizik konular üstünde durmuştur. 1874–1875 yılları aralarında Arap, Fars ve Türk şairlerin eserlerinden oluşan “Harâbât” adlı eserini hazırlamıştır.

ESERLERİ:

Zafernâme
Harâbat, (3 deri-1874)
Tercî-i Bend ve Terkib-i Bend
Eş’âr-ı Ziya
Endülüs Tarihi, (2 deri)
Rüya
Veraset Mektupları
Külliyat-ı Ziya Paşa
Ziya Paşa’nın Şiirleri